Diaspora żydowska na Bliskim Wschodzie oczami sefardyjskiego podróżnika Beniamina z Tudeli

Autorka: Anna Katarzyna Dulska

Rok wydania: 2015

Ilość stron: 130

Oprawa: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Celem książki jest ukazanie sytuacji żydów na chrześcijańskim i muzułmańskim Bliskim Wschodzie takiej, jaką w drugiej połowie XII wieku oglądał Beniamin z Tudeli podczas swej wędrówki, na tle jurydycznego uregulowania statusu ludności żydowskiej w prawodawstwie poszczególnych krajów. Rozprawa nie ma jednak charakteru czysto komparatystycznego; nie pretenduje do udzielenia odpowiedzi na pytanie, pod czyim panowaniem – chrześcijańskim czy muzułmańskim – żydom żyło się lepiej. Zmierza natomiast do wykazania prawdziwości tezy o istnieniu głębokiego rozdźwięku między literą prawa a jego nieskutecznością, zarówno na niekorzyść, jak i na korzyść ludności żydowskiej. 

Oprócz wnikliwie przedstawionej sytuacji prawnej społeczności żydowskiej, a także kilku innych drobiazgowo omówionych zagadnień, w pracy odmalowany został widziany przez podróżnika ciekawy i pełen barwnych szczegółów obraz świata Bliskiego Wschodu – jego obyczaje, warunki życia, gospodarka i polityka oraz sprawy społeczne: bogactwo i bieda, rządzący i rządzeni. Można więc rzec, że książka ta ma potrójną wartość: przybliża postać podróżnika Beniamina z Tudeli i jego dzieło, dotąd nieprzetłumaczone w całości na język polski; wnikliwie przedstawia i analizuje położenie diaspory żydowskiej w wiekach średnich, mając za podstawę świadectwo naocznego obserwatora, postawionego w sytuacji spotkania z Innym; wreszcie – wzbogaca wiedzę czytelnika o świecie Bliskiego Wschodu w XII wieku.

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział I. Księga z podróży Beniamina z Tudeli na tle średniowiecznej literatury podróżniczej  /15

1.1. Relacja z podróży jako źródło poznania historycznego  /15

1.1.1. Literacki wymiar piśmiennictwa podróżniczego  /15

1.1.2. Podróżnicy wieków średnich i ich relacje  /18

1.1.2.1. Itineraria chrześcijan  /19

1.1.2.2. Arabskie rible  /24

1.1.2.3. Relacje żydowskie  /27

1.2. Convivencia: społeczno-kulturowe podłoże światopoglądu Beniamina z Tudeli  /31

1.2.1. Zarys historii kształtowania się koncepcji convivencia w Hiszpanii do połowy XII wieku  /32

1.2.2. Gmina żydowska w Tudeli w XII wieku  /37

1.3. "Rzeczy, które zobaczył i usłyszał z ust szczerych ludzi...", czyli Beniamin z Tudeli i jego dzieło  /41

1.3.1. Życie i podróż Beniamina z Tudeli  /42

1.3.2. Płaszczyzny tematyczne Księgi z podróży  /45

1.3.2.1. Polityka i ważne wydarzenia  /46

1.3.2.2. Religie  /46

1.3.2.3. Ośrodki polityczne  /47

1.3.2.4. Ośrodki kulturalne  /47

1.3.2.5. Zabytki  /47

1.3.2.6. Gospodarka  /48

Rozdział 2. Wśród Greków i Franków - diaspora żydowska w bliskowschodnich krajach chrześcijańskich  /51

2.1. Dwunastowieczna legislacja chrześcijańska  /51

2.1.1. Ustawodawstwo cesarskie i papieskie dotyczące Żydów po pierwszej wyprawie krzyżowej  /53

2.1.2. Żydzi pod panowaniem frankijskim od zdobycia do upadku Jerozolimy (1099-1187)  /58

2.2. Świadectwo Beniamina z Tudeli   /63

2.2.1. Bizancjum Manuela I Komnena (1143-1180) /64

2.2.2. Księstwo Antiochii Boemunda III (1163-1201) i hrabstwo Trypolisu Rajmunda III (1152-1187)  /68

2.2.3. Królestwo Jerozolimskie Amalryka I (1162-1174)  /69

Rozdział 3. Między sunnitami a szyitami - Żydzi na muzułmańskim Bliskim Wschodzie  /75

3.1. Jurysprudenncja muzułmańska wobec Żydów  /75

3.1.1. Prawodawstwo Koranu w kontekście stosunków między pierwszymi muzułmanami i Żydami  /77

3.1.2. Dhimma i jej formalnoprawne przemiany od VIII do XII wieku  /83

3.2. Relacja Beniamina z Tudeli  /89

3.2.1. Syria Nur ad-Dina (1146-1174)  /90

3.2.2. Kalifat Abbasydów Al-Mustandżida (1160-1170)  /93

3.2.3. Kalifat Fatymidów Al-Adida (1160-1171)  /102

Zakończenie  /107

Bibliografia /109

Indeks osobowy  /119

Indeks geograficzny  /123

Summary  /129

2.2.2.