Diabeł w kulturze polskiej

Autor: Michał Rożek

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 368

Okładka: twarda

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Obszerne i solidne kompendium wiedzy na temat motywu diabła w kulturze polskiej.

"(…) co by się stało z naszymi dziełami sztuki i katedrami, gdyby wszystko, co się do diabła odnosi, nagle z nich znikło" - Leszek Kołakowski.

Diabeł w kulturze polskiej zajmuje bardzo ważne miejsce. W podaniach ludowych oraz legendach czartów nie brakuje – włóczyły się po pustkowiach, czyhały na rozstajach dróg, przemierzały mokradła, zajmowały opuszczone młyny, domy, a nawet całe dwory i zamczyska. Nie pogardzały też wiatrakami i wiekowymi wierzbami.Jak pisze Michał Rożek, w niniejszej książce koncentrujący się na różnych aspektach istnienia wysłannika piekieł: Diabły, lęgnące się na polskiej ziemi z przeróżnych opowieści i podań, zawsze napawały pobożny lud przerażeniem. Zło, którego symbolem jest szatan, zawsze ekscytowało, a czasem też przerażało.  Autor pokazuje, jak mocno postać i motyw diabła zakorzenione są w kulturze śródziemnomorskiej i w tradycji judeochrześcijańskiej, z elementami zapożyczonymi z Persji. Przedstawia historię czarta dosłownie, począwszy od ustaleń kulturowych, historię diabła „na etacie”, a także dzieje motywów diabelskich i postawy czarciej w wyobrażeniach życia społecznego. Diabeł w kulturze polskiej to książka, która dokładnie wyczerpuje temat, a przy okazji pochłania bez reszty.

Spis treści:

Słowo wstępne /5

Rozdział I. Wprowadzenie czyli satanologia stosowana /9

Dualizm dobra i zła, czyli unde malum? /9

Szatan w kulturze judaistycznej /12

Szatan w kulturze chrześcijańskiej Nowego Testamentu /19

Descendi ad inferos, czyli wizja piekła /23

Książę piekieł u manichejczyków /31

Bogomilcy i katarowie /40

Diabelskie imiona /46

Rozdział II. Millenarystyczna wizja czarta /53

Groza tysięcznego roku /53

Chiliastyczne koncepcje Joachima z Fiore /63

Rozdział III. Szatan w kulturze elitarnej średniowiecza /69

Demony zła w Polsce przedchrześcijańskiej /69

Cvitas Dei et Civitas Diaboli /75

Dogmatyczne ujęcie szatana /78

Ciało nasz wróg /84

Kobieta narzędziem szatana /87

Biczownicy i kult Antychrysta /92

Zabobonny lęk przed diabłem /99

Miracula siedliskiem diabelskim? /100

Kronikarskie czarty /105

Smok wawelski symbolem szatana - Bazyliszek /109

Zło i szatan w symbolice zwierzęcej /113

Diabeł a sztuka, czyli rzecz o wyobrażeniach szatańskich /118

Rozdział IV. Kusiciel pobożnych mnisze  /127

Rozdział V. Diabły renesansowe i barokowe /139

Wyobrażenie diabła w Rzeczypospolitej Obojga Narodów /139

Mistrz Twardowski i diabelskie sztuczki /148

Belfagor /162

Hagiografia, czyli vas daemonum /163

Heretyk - lustrzane odbicie szatana /172

Diabły nobilitowane i cudzoziemskie /177

Rozdział VI. Antyszatańskie remedia /195

Cudowne obrazy  /195

Egzorcyzmy /204

Chrześcijańskie środki zaradcze /214

Amulety i inne praktyki antydemoniczne /221

"Unikaj imienia złego"  /226

Rozdział VII. Ludowa wizja złego  /229

Lęk i zabobon? 229

Kategorie złych duchów /238

Diabelski strój /246

Szatan detektywem /247

Budowniczy mostów  /248

Szatańskie podróże  /250

Diabelskie kamienie  /252

Pijanice w szponach szatana /254

Cyrograf /260

Diabeł na Wniebowstąpienie /265

Kalikstowy czart /268

Rozdział VIII. Sług czarta mnogość wszelka /271

Czarownica powołana - kochanica diabła /271

Syndrom Łysej Góry /288

Antidota na czarownice /303

Rozdział IX. Pożegnanie czy powitanie diabła? /307

Szatan ostatnich dwóch stuleci /307

Jarmarczna satanomania /317

Współczesna naiwna wiara w szatana /320

Szatan w objawieniach /324

Diabeł we współczesnej doktrynie Kościoła /328

Kulty satanistyczne /335

Wizja Armagedonu - millenaryzm 2000 roku /341

Mikołajkowy i świąteczny diabeł /345

Robotniczy diabeł /348

Posłowie /353