Człowiek i żelazo. Hutnictwo na ziemiach polskich w starożytności

Autor: Szymon Orzechowski

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 368

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka jest pierwszą w historii polskiej archeologii syntezą dziejów czarnej metalurgii, która uwzględnia aktualny stan badań nad tą problematyką na obszarze całego kraju. Wypełnia tym samym istniejącą lukę w literaturze przedmiotu w zakresie znajomości jednej z najważniejszych dziedzin gospodarki do których zalicza się produkcję żelaza. Jej główną zaletą jest niestandardowe ujęcie problematyki pradziejowego hutnictwa, wolne od balastu specjalistycznej wiedzy chemicznej i technicznej, która została przełożona na język zrozumiały dla humanisty. Jest to w zasadzie jedyne tego typu opracowanie w polskiej literaturze archeologicznej. Odniesienie się do szerokiego kontekstu kulturowego i środowiskowego, czyni z niej opracowanie o charakterze nie tylko archeologicznym, ale także historycznym i przyrodniczym. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców. Poza środowiskiem archeologicznym, dla którego będzie to podstawowe opracowanie w zakresie badań archeometalurgicznych, praca zainteresuje na pewno historyków i przedstawicieli nauk przyrodniczych - tych ostatnich, ze względu na liczne odniesienia do wpływu gospodarki pradziejowej na środowisko. Choć jest to opracowanie naukowe, to problemowe i szerokie ujęcie tematu, obrazowy i wartki język narracji sprawi, że będzie ono również atrakcyjne dla tzw. szerokiego odbiorcy, dla którego problematyka starożytnej metalurgii jest bardzo słabo znana. Książka ukazuje bowiem wyjątkowe zjawisko techniczne i kulturowe, które stawia nasze ziemie w wśród największych wytwórców żelaza w tej części Europy w starożytności. Ta wyjątkowa pozycja wydawnicza pokazuje jak ważnym elementem rozwoju cywilizacyjnego ludzkości był postęp techniczny i że nie jest on tylko udziałem współczesnego człowieka.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Table of contents /7

Od autora /9

Część I. Żelazo w służbie ludzkości /15

Nadal żyjemy w epoce żelza /17

Żelazo w przyrodzie i jego przydatność dla dawnego hutnictwa /19

Krótka histoia "czarnej metalurgii" w starożytności  /23

Znaczenie żelaza w gospodarce pradziejowej /29

Technika i technologia - o terminologicznej poprawności w badaniach archeometalurgicznych /35

Część II. Od rudy do noża  /41

Złoża rud żelaza i pradziejowa rzeczywistość /43

Węgiel drzewny - paliwo prawie doskonałe /61

Otrzymywanie żelaza metodą dymarską  /72

Piec kotlinkowy - zjawisko techniczne i kulturowe /90

Piecownisko jako warsztat hutniczy  /111

Część III. Wczesna epoka żelaza bez rodzimego hutnictwa /129

Wieki ciemne w historii hutnictwa /131

Mit i rzeczywistość. Rola Celtów w powstawaniu hutnictwa na ziemiach polskich  /146

W poszukiwaniu jastorfskich inspiracji w hutnictwie /156

Część IV. Region żelaza  /163

Topos barbarzyńcy czy niewiedza Tacyta?  /165 

Przeworski fenomen /172

Lokalny nurt produkcji /179

Regiony wyspecjalizowanego hutnictwa /190

Prymitywizm czy tradycjonalizm?  /205

Dymy nad puszczą. Karczunki dla potrzeb starożytnej metalurgii /211

Koniec pewnej epoki  /222

Część V. Gospodarka i nadbudowa ideologiczna /227

Kowale i hutnicy - problem specjalizacji zawodowej /229

Panowie ognia - materialny i społeczny status metalurgów /238

Dystrybucja i handel żelazem. Czy istniał żelazny szlak?  /254

Społeczne i gospodarcze warunki rozwoju masowego nurtu produkcji w hutnictwie /269

Podsumowanie /279

Conclusion  /291

Bibliografia /303

Spis rycin  /347

List offigures /353

Indeks miejscowości oraz stanowisk archeologicznych /359

Indeks nazw geograficznych /365