Czas świata. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, tom 3

Autor: Fernand Braudel

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 642

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Seria: Rodowody Cywilizacji (CERAM)

Wznowienie trzytomowego dzieła wybitnego francuskiego historyka. Monografia obejmuje cztery wieki – od schyłku średniowiecza do początku rewolucji przemysłowej – przedstawiając dzieje gospodarki rynkowej i kapitalizmu na czterech kontynentach.

Czas świata to barwna panorama losu ludzkiego w jednym z jego podstawowych wymiarów, nakreślona z ogromnym rozmachem: terytorialnie - w skali globu, chronologicznie - na przestrzeni czterech wieków. Miłośnik historycznego konkretu znajdzie tu mnóstwo smakowitych szczegółów, zwolennik pogłębionej refleksji nad historią - fascynujące próby zrozumienia prawidłowości i trendów, historyk profesjonalista -  śmiałe i kontrowersyjne tezy.

(ze Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /13

ROZDZIAŁ I. PODZIAŁY PRZESTRZENI I CZASU

Przestrzeń i gospodarki; gospodarki-światy  /17

• Gospodarki-światy  /17
• Gospodarki-światy istniały zawsze  /20
• Reguły tendencji rozwojowych  /20
• Reguła pierwsza: przestrzeń, która zmienia się powoli   /21
• Reguła druga: dominujące miasto kapitalistyczne w centrum  /23
• Reguła druga (ciąg dalszy): jedno dominujące miasto zastępuje drugie  /26
• Reguła druga (ciąg dalszy i zakończenie): mniej lub bardziej pełna dominacja miast  /28
• Reguła trzecia: istnieje hierarchia stref  /29
• Reguła trzecia (ciąg dalszy): strefy a la Thunen  /31
• Reguła trzecia (ciąg dalszy): schemat przestrzenny gospodarki-świata  /32
• Reguła trzecia (ciąg dalszy): strefy neutralne?  /34
• Reguła trzecia (ciąg dalszy i zakończenie): powłoka i podłoże  /36

Gospodarka-świat: pewien układ wobec innych układów  /37

• Porządek ekonomiczny i międzynarodowy podział pracy  /38
• Państwo: władza polityczna, władza ekonomiczna  /41
• Imperium i gospodarka-świat  /44
• Wojna a strefy gospodarki-świata  /47
• Społeczeństwa i gospodarka-świat  /51
• Lad kulturowy  /54
• Użyteczność kategorii gospodarki-świata  /58

Gospodarka-świat wobec podziału czasu  /59

• Rytmy koniunktur  /59
• Wahania cen i przestrzenie rezonansu  /61
• Trend sekularny  /64
• Chronologia gospodarek-światów może wiele wyjaśnić  /66
• Cykl Kondratiewa i trend sekularny  /68
• Czy potrafimy wytłumaczyć długą koniunkturę?  /70
• Wczoraj i dziś  /72

ROZDZIAŁ II. DAWNE GOSPODARKI EUROPEJSKIE ZDOMINOWANE PRZEZ MIASTA: PRZED I PO WENECJI

Pierwsza europejska gospodarka-świat  /78

• Ekspansja europejska od XI wieku  /78
• Gospodarka-świat i dwubiegunowość  /81
• Przestrzenie Północy: kariera Brugii  /84
• Przestrzenie Północy: rozkwit Hanzy  /86
• Drugi biegun Europy: miasta włoskie  /90
• Intermedium: jarmarki w Szampanii  /94
• Stracona szansa Francji  /98

Późno zdobyta przewaga Wenecji  /100

• Genua przeciw Wenecji  /101
• Potęga Wenecji  /102
• Gospodarka-świat z ośrodkiem w Wenecji  /106
• Odpowiedzialność Wenecji  /107
• Galere de mercato  /108
• Kapitalizm w Wenecji  /110
• A praca  /115
• Prymat przemysłu?  /117
• Zagrożenie ze strony Turcji  /118

Nieoczekiwana świetność Portugalii, czyli od Wenecji do Antwerpii  /120

• Wyjaśnienie tradycyjne  /120
• Nowe wyjaśnienia  /121
• Antwerpia, stolica świata stworzona siłami zewnętrznymi  /125
• Etapy wielkości Antwerpii  /127
• Pierwszy okres rozkwitu, pierwsze rozczarowanie  /128
• Drugi okres powodzenia Antwerpii  /130
• Rozwój przemysłu  /131
• Oryginalność Antwerpii  /133
• Przywróćmy stuleciu Genueńczyków jego wymiar i znaczenie  /136
• "Zasłona jałowych gór"  /136
• Działać na odległość, poza swoimi granicami  /138
• Akrobatyczna gra  /139
• Genua sprawuje dyskretne rządy nad Europą  /141
• Przyczyny sukcesu Genui  /142
• Odwrót Genui  /145
• Dalsze losy Genui  /146
• Wróćmy do gospodarki-świata  /149

ROZDZIAŁ III. DAWNE GOSPODARKI EUROPEJSKIE ZDOMINOWANE PRZEZ MIASTA: AMSTERDAM

W Zjednoczonych Prowincjach  /151

• Niewielki obszar ubogi z natury  /151
• Osiągnięcia rolnictwa  /152
• Gospodarka miejska na wysokich obrotach  /154
• Amsterdam  /155
• Mozaika ludnościowa  /158
• Przede wszystkim rybołówstwo  /161
• Flota Holandii  /162
• Czy istnieje państwo Zjednoczonych Prowincji?  /165
• Trwałość struktur wewnętrznych  /167
• Podatki kontra biedacy  /170
• Wobec innych państwo  /172
• Królestwo interesów  /175

Podbój Europy,  podbój świata  /176

• Sprawy rozstrzygnęły się przed 1585 rokiem  /177
• Reszta Europy i kraje Morza Śródziemnego  /180
• Holendrzy przeciw Portugalczykom: trzeba zająć pozycje przeciwnika  /180
• Spójność w sieci wymiany imperium holenderskiego  /185

Powodzenie w Azji, niepowodzenie w Ameryce  /188

• Czas walk i sukcesów  /189
• Wielkość i upadek V.O.C.  /191
• Co spowodowało schyłek Kompanii w XVIII wieku?  /195
• Niepowodzenie w Nowym Świecie granicą niderlandzkim sukcesów  /198

Prymat i kapitalizm  /201

• W Amsterdamie o wszystkim rozstrzygają magazyny  /202
• Towary i kredyt  /204
• Handel komisowy  /206
• Racje istnienia akceptu  /208
• Podróże pożyczek lub perwersja kapitału  /211
• Inna perspektywa: z dala od Amsterdamu  /214
• Wokół Bałtyku  /214
• Francja przeciw Holandii: nierówna walka  /220
• Anglia i Holandia  /223
• Wyjście  z Europy: Archipelag Malajski  /226
• Czy można uogólniać?  /228

O upadku Amsterdamu  /228

• Kryzysy lat 1763, 1772-1773, 1780-1783  /230
• Rewolucja batawska  /236

ROZDZIAŁ IV. RYNKI NARODOWE

Jednostki elementarne, jednostki nadrzędne  /241

• Gama przestrzeni  /241
• Prowincjonalne przestrzenie i rynki  /246
• Państwo narodowe - tak, ale rynek narodowy?  /248
• Wewnętrzne granice celne  /250
• Przeciw apriorycznym definicjom  /253
• Gospodarka terytorialna, gospodarka miejska  /255

Liczby i miary  /258

• Trzy zmienne i trzy wielkości  /259
• Trzy dwuznaczne pojęcia  /263
• Rzędy wielkości i korelacje  /264
• Dług publiczny i produkt narodowy brutto  /267
• Inne stosunki  /267
• Od konsumpcji do produktu narodowego brutto  /270
• Obliczenia Franka C. Spoonera  /271
• Wyraziste ciągłości  /272

Francja ofiarą swego gigantyzmu  /274

• Różnorodność i jedność  /275
• Szlaki naturalne i sztuczne  /279
• Polityka przede wszystkim /281
• Nadmiar przestrzeni  /283
• Paryż plus Lyon, Lyon plus Paryż  /284
• Paryż bierze górę  /288
• O historię różnicującą  /293
• Za i przeciw linii Rouen-Genewa  /295
• Obrzeża morskie i kontynentalne  /296
• Miasta "innej" Francji  /303
• Wnętrze kraju  /305
• Podbój wnętrza za pośrednictwem peryferii  /310

Handlowa przewaga Anglii  /311

• Jak Anglia stała się wyspą  /311
• Funt szterling  /314
• Londyn tworzący rynek międzynarodowy i przezeń stworzony  /321
• Jak Anglia stała się Wielką Brytanią  /326
• Wielkość Anglii i dług publiczny  /332
• Od traktatu w Wersalu (1783) do traktatu Edena (1786)  /335
• Statystyka wyjaśnia problem, lecz go nie rozwiązuje  /339

ROZDZIAŁ V. ŚWIAT ZA CZY PRZECIW EUROPIE?

Ameryka, czyli stawka nad stawkami  /343

• Ogrom nieprzyjaznej, a jednak sprzyjającej przestrzeni /344
• Rynki regionalne czy narodowe?  /345
• Etapy zniewolenia  /348
• W ślad za Europą  /354
• Przeciw Europie  /356
• Spór o przemysł  /358
• Kolonie angielskie wybierają wolność  /359
• Spór o handel i rywalizacja handlowa  /363
• Posiadłości hiszpańskie i portugalskie  /367
• Nowe spojrzenie na Amerykę hiszpańską  /367
• Imperium hiszpańskie zostaje ponownie wzięte w garść  /371
• Skarb nad skarbami  /373
• Ani feudalizm, ani kapitalizm?  /379

Czarna Afryka w uścisku nie tylko powierzchownym  /383

• Tylko Afryka Zachodnia  /384
• Kontynent odrębny, ale dostępny  /386
• Od wybrzeży w głąb kontynentu  /389
• Handel w trójkącie i "terms of trade"  /391
• Koniec niewolnictwa  /393

Rosja - przez długi czas samowystarczalna gospodarka-świat  /394

• Gospodarka rosyjska szybko staje się niemal samowystarczalna  /394
• Silne państwo  /396
• W Rosji pogłębia się poddaństwo  /399
• Rynek i ludność wiejska  /401
• Miasta, które są raczej mieścinami  /404
• Gospodarka-świat - tak, ale jaka?  /406
• Wynaleźć Syberię  /407
• Oznaki słabości i niższości  /411
• Cena przenikania Europy  /413

Przypadek imperium tureckiego  /417

• Podstawy gospodarki-świata  /418
• Miejsce Europy  /421
• Świat karawan  /423
• Długo chroniona przestrzeń morska  /425
• Kupcy w służbie Turków  /429
• Upadek gospodarczy i upadek polityczny  /430

Najrozleglejsza spośród gospodarek-światów: Daleki Wschód  /432

• Czwarta gospodarka-świat  /435
• Indie same dokonują swojego podboju  /435
• Złoto i srebro - siła czy słabość?  -438
• Wojownicze początki, czyli kupcy nie tacy jak inni  /439
• Kantory, faktorie, loże, superkargo  /441
• Jak dotrzeć do ukrytego nurtu dziejów Dalekiego Wschodu?  /443
• Indyjskie wioski  /444
• Rzemieślnicy i przemysł  /448
• Rynek krajowy  /454
• Ciężar państwa Mongołów  /455
• Polityczne i inne przyczyny upadku państwa Mongołów  /457
• Regres Indii w XIX wieku  /461
• Indie i Chiny włączone w supergospodarkę-świat  /465
• Początki Malakki  /467
• Nowe ośrodki na Dalekim Wschodzie  /473

Czy można sformułować wnioski?  /475

ROZDZIAŁ VI. REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA I WZROST GOSPODARCZY

Użyteczne porównania  /478

• Rewolucja: słowo złożone i wieloznaczne  /478
• Kraje słabo rozwinięte: spojrzenie z prądem  /481
• Aleksandryjski Egipt  /484
• Pierwsza europejska rewolucja przemysłowa: konie i młyny w XI, XII i XIII wieku  /485
• Zaczątki rewolucji w czasach Agricoli i Leonarda da Vinci  /488
• John U. Nef i pierwsza angielska rewolucja przemysłowa 1560-1640  /491

Rewolucja angielska: przegląd sektorów  /494

• Czynnik największej wagi: angielskie rolnictwo  /496
• Wzrost demograficzny  /501
• Technika, warunek konieczny, lecz niewystarczający  /503
• Nie pomniejszać rewolucji bawełnianej  /508
• Zwycięstwo handlu z całym światem  /511
• Wzrost przewozu wewnętrznego  /517
• Powolna ewolucja  /522

Przekroczenie rewolucji przemysłowej  /523

• Różne wzrosty  /523
• Jak wytłumaczyć wzrost?  /525
• Wzrost gospodarczy a podział pracy   /526
• Podział pracy: zmierzch putting out system  /527
• Przemysłowcy  /529
• Sektorowe podziały angielskiego społeczeństwa  /531
• Podział pracy i geografia Anglii  /533
• Finanse i kapitalizm  /535
• Jak ocenić rolę koniunktury?  /542
• Postęp materialny i poziom życia  /550

Tytułem wniosków: rzeczywistości historyczne i rzeczywistości współczesne  /553

• Długie trwanie  /554
• Wszechogarniające społeczeństwo  /557
• Czy kapitalizm zdoła przeżyć?  /560
• Żeby już naprawdę skończyć: kapitalizm wobec gospodarki rynkowej  /563

Przypisy  /568

Spis map i wykresów w tekście  /625

Spis ilustracji  /627

Indeks nazwisk  /631

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /647