Czary na dworze Batorego. Kartka z mistycyzmu XVI w. jako przyczynek do charakterystyki króla Stefana ...

Autor: Aleksander Kraushar

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 119

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 21,0 cm

Wydanie III

Dziesięcioletni okres panowania Batorego wypełniony był tak szczelnie zapasami z wewnętrznym i zewnętrznym wrogiem, że w owej wojennej wrzawie i działaniom skierowanym ku podźwignięciu narodu, przodował. Ci, co króla Stefana obserwowali bliżej, tj. dziejopisarze jego epoki: Heidensztein, Bielski, Orzelski, przedstawiają nam Batorego jako bojownika, wodza, organizatora, polityka. Jego życie prywatne, jego osobiste upodobania i skłonności, zasady etyczne, przekonania filozoficzne, namiętności i słabostki ludzkie, stosunek do sędziwej Anny Jagiellonki, stosunek do przyjaciół, dworzan i w ogóle do najbliższego otoczenia, pokrywa dotychczas nieodsłonięta tajemnica. Z opowiadań historyków Batoremu współczesnych, pozostała charakterystyka Stefana, podkreślająca wrażenie, jakie na otoczeniu sprawiał, mianowicie, że „natura obdarzyła go najświetniejszemi przymiotami umysłu i ciała, jakby w jednej osobie pokazać chciała całą doskonałość ludzką”[1]. Z owych krasomówczych określeń trudno wyrobić sobie dokładne pojęcie o psychicznych cechach człowieka, który i swym pochodzeniem, swymi upodobaniami, nie dostrajał się do ogólnego typu monarchy, pomazańca boskiego i wybrańca narodu, jaki m.in. uosabiali sobą Jagiellonowie, a nawet efemeryczny na ich tronie następca – Henryk Walezy. Podjęte ostatnimi czasy próby scharakteryzowania osoby Batorego, między którymi wymienić należy „Kartkę z XVI wieku” nieodżałowanego Bernarda Kalickiego[2] oraz wdzięczny obrazek rodzajowy naszkicowany przez prof. Pawińskiego, na tle zamiłowania króla do zabaw myśliwskich[3], tej luki w wiadomościach o życiu prywatnym króla Stefana nie wypełniają.

[1] R. Heidenstein, Dzieje Polski, przekł. W. Spasowicza, t. II, s. 203.

[2] „Niwa”, 1882 r., t. I, s. 859.

[3] A. Pawiński, Źródła dziejowe, t. XI 

(opis wydawcy)

Spis treści:  

Przedmowa /9

Rozdział I /17

Upodobania historiografii polskiej - Rok pamiątkowy - Wydawnictwa okolicznościowe - Monografie poświęcone pamięci Batorego - Program prof. Zakrzewskiego - Źródła dziejowe prof. Pawińskiego - Obrazki rodzajowe - Charakterystyka Batorego - Pułkownik Ridolfino - Diariusz Wielewickiego - Bielski - Heidensztein - Pamiętnik Jewłaszewskiego - Zmiana w usposobieniu króla Stanisława

Rozdział II  /28

Stan umysłów w Polsce pod koniec panowania Batorego - Zdradzieckie knowania - Zamachy - Zborowscy - Opozycja podnosi głowę - Cierpienia moralne króla - Gorzka przemowa do posłów - List do Kromera - Fastidio et molestia - Śmierć Grzegorza XIII - Agitacje Habsburgów - Apatia króla Stefana

Rozdział III /32

Stan zdrowia Batorego - Literatura polemiczna - Sprzeczne opinie - List Chiakora - Heidenstein - Lekarz z Klauzenburga - Dziedziczność - Zagadkowa rana - Kaduk - Świadectwo Gosławskiego - Buccella - Mikołaj Wolski sprowadza z Włoch Simoniusza - Papieska dyspensa - Wzmaganie się choroby króla - Zamach na Ossolińskiego

Rozdział IV  /39

Pożycie z królową Anną - Jej osamotnienie - Kardynał Batory - Przestrożnik Karczewskiego - Poselstwo Nowosilcowa - Pogłoski o chorobie króla Stefana - Wyjazd do Niepołomic - Orszak Węgrów - Otoczenie - Zamek na ustroniu - Zajęcie króla - Niesłuszne oskarżenie - Cesarscy agenci - Instrukcje cesarza Rudolfa - Pogłoski o śmierci króla - Relacja kupca krakowskiego

Rozdział V / 49

Rozkaz królewski - Rokowania we Wrocławiu - Punkty ugody - Rady nuncjusza - Wyjazd do Włoch - Łaski w Rzymie - List do marszałka Opalińskiego - Nowy zwrot - Mołdawska mitra - Noty dyplomatyczne - Batory i Turcja - Groźby - Sinzendorff - Rada wojenna - Wygnanie z Austrii

Rozdział VI /56

Tajemnicza gromandka - Sceptycyzmi obiektywizm - Horoskopy - Kamień filozoficzny- Alchemia, astrologia i magia - Tajemnicze umiejętności w XVI w. - Jan Devus - Dzieło Merica Casaubona 

Rozdział VII /65

Młodość Jana Dee - Nauki - Pobyt w Cambridge - Wyjazd do Louvain i Paryża - Wykłady Euklidesa - Maria Stuart - Uwięzienie - Wyrok - Pobyt w Pradze - Monas hieroglyphica - Nowa gwiazda - Prace naukowe - Muzeum Jana Dee - Królowa Elżbieta - Wizje - Pojawienie się anioła - Kryształowa tarcza - Edward Kelley - Tajemnicza kaplica w Mortlake

Rozdział VIII /72

Inwokacja - Zjawiska - Anioł Madini - Księga rodu Łaskich - Modlitwa - Ukazanie się Tanfelda - Klątwa - Proroctwa 

Rozdział IX /77

Pojawienie się anioła Ilemese - Wezwanie do kaplicy - Głos strasznego ducha - Przepowiednia klęsk - Zapowiedź zgonu Batorego - Zagłada Turków - Korona Polski i Mołdawii obiecana Łaskiemu 

Rozdział X /79

"Prorok" Kelley - Zależność mistrza - List do Łaskiego - Przygotowania do wyjazdu - Podróż - Droga do Polski - Widzenia - Anioł Michał - Arx Regia - Przyjazd do Łasku - Czarodzieje w Krakowie

Rozdział XI /82

Apostazja i nawrócenie się Kelleya - Modlitwy mistrza - Widzenie Pogodni - Wyjazd do Pragi - Don Wilhelm a San Clemente - Spinola - Audiencja magów u cesarza Rudolfa - Zwycięstwo alchemii nad mistyką - Chrzciny w Pradze

Rozdział XII  /91

Powrót do Krakowa - Spór o mieszkanie - Dom Bonarów - Proces mistrza - Tetaldo - Pierwsza audiencja u króla Stefana - Stosunki z Leonardem Thurneisenem - Pan Bojanowski - Cudowne lekarstwo

Rozdział XIII  /95

Król wraca do Niepołomic - Edykt tolerancyjny - Redakcja testamentu. Nieznany kodycyl - Wezwanie czarodziejów do Niepołomic - Zjawiska - Widzenie Kelleya - Inwokacja mistrza - Modlitwa wojewody 

Rozdział XIV  /100

Mistrz Dee przed obliczem króla - Przemówienie Stefana - Prawowierność i filozofia - Odpowiedź mistrza - Zasady spirytyzmu - Scena czarów - Modlitwa mistrza - Duch - Ognista kula - Tajemnicze zjawiska - Nagroda i kara - Ostatnie posłuchanie

Rozdział XV /106

Znowu w Prasze - Florentczyk Pucci - Wilhelm pan na Rozenbergu. Narady w Lipsku - List do Walsinghama - Groźby nuncjusza Malaspina - Oskarżenie -Banicja - Zdrada Włocha Pucci - Na trzebońskim zamku - W sprawie elekcji polskiej - Wyjazd do Anglii - Śledztwo - Ostatnie lata - Śmierć mistrza - Artur Dee

Rozdział XVI  /112

Opinie i fakty - Astrolog Lilly - Robert Hooke - Podejrzenia - Marzycielstwo i polityka - Księga duchów - Nierozwikłana zagadka 

Prace naukowe dra Jana Dee  /117

I. Drukowane 

II. Rękopiśmienne