Czarostwo w Nowem i okolicy w latach 1689-1747

Autor: Grzegorz Rogowski

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 248 + il.

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Publikacja Grzegorza Rogowskiego, pasjonata historii Nowego nad Wisłą. Składa się z trzech części zawierających: dokładne opracowanie na temat procesów o czary (konteksty, procedury, metody), dodatki (m.in. protokoły z przesłuchań oskarżonych) oraz skany przedstawiające m.in. archiwalne dokumenty oraz współczesne zdjęcia miejsc wspomnianych w książce.

Praktycznie od zawsze ludzie starali się znaleźć pośród swoich społeczności osoby, wobec których można było kierować niezadowolenie i wrogość. To ich obecność miała tłumaczyć zło, które spotyka innych. W starożytności byli to chrześcijanie. W wiekach średnich i czasach późniejszych ostracyzm spotkał heretyków, Żydów oraz osoby, wobec których postawiono zarzut czarostwa. Elementem skutecznie podsycającym niechęć był strach.

(fragment rozdziału Dlaczego dobrze mieć kozła ofiarnego)

Spis treści:

Tytułem wstępu /5

PROCESY O CZAROSTWO

Ludit in humanis divina potentia rebus  /7

Dlaczego dobrze mieć kozła ofiarnego  /7

Narzędzia ideologiczne /8

Skąd ten diabeł?  /9

Dlaczego kobieta?  /10

Konstytucja z 1543 roku i zapis nowskiego protokolanta /11

Przyczyny tak zwanych polowań na czarownice /13

Dlaczego Nowe?   /15

Wymiar sprawiedliwości i skład sędziowski /16

Kim były oskarżane osoby?  /18

Pomówione i powołane  /19

Przebieg procesów  /20

Ordalia, czyli sądy boże  /21

Transport i beczka /25

Czas na tortury, zwane też bolesnymi przesłuchaniami  /26

Egzekutor świętej sprawiedliwości /32

Zadawane pytania /34

Publiczna egzekucja: stos  /36  

Technika palenia /37

Pręgierz i wyświecanie  /38  

Koszty związane z procesem  /40  

Pakt z diabłem zwany cyrografem  /40 

Nie taki diabeł straszny, czyli pierwsze spotkanie  /42  

Łysa Góra, wcale nie łysa i niekoniecznie góra  /47

Terminy spotkań /50

Środki transportu  /51

Przebieg sabatów, zwanych przez niektórych synagogą /53

Czas zabawy /56

Grzech cielesny lub nieczysty, zwany też obcowaniem lub pospolitowaniem /59

Od jakiego czasu korzysta z usług diabła i jakie czyni szkody /63

Poślednie, ważne i królowe, czyli rzecz o gradacji czarownic  /73

Sposób na diabła  /74

Nie każda powołana będzie sądzona, czyli rzecz o paniach /75

Pan Bóg oraz Matka Boska, czyli Wysoki i Szeroka  /78

Sakrament spowiedzi  /79

Pisownia nazwisk, a rzetelność protokolantów  /80

Podsumowanie  /83

DODATKI

Dodatek numer 1. Protokoły przesłuchań osób oskarżonych o czarostwo, stających przed nowskim sądem /87

Dodatek numer 2. Protokół z przesłuchania Anny Wincentki z 6, 7 i 8 maja 1718 roku  /185

Dodatek numer 3. Protokół z przesłuchania Marty Stępkowej z 28–29 lipca 1706 roku  /187

Dodatek numer 4. Powołania /189

Dodatek numer 5. Osoby, których dotyczą nowskie protokoły z lat 1689–1747 /199

Dodatek numer 6. Terminy spotkań przedstawicieli nowskiego wymiaru sprawiedliwości z osobami oskarżonymi o czarostwo (w ich czasie miało miejsce: przepytywanie, pławienie, tortury, składanie zeznań) w latach 1689–1747 /202

Dodatek nr 7. Osoby związane z procesami, wymienione w nowskich protokołach  /208

Dodatek nr 8. Wybrane wyrazy i zwroty łacińskie występujące w dokumentach procesowych. Nazwy miesięcy znajdowane w tekstach. Podstawowe liczebniki w języku łacińskim  /216

Dodatek nr 9. Wyjaśnienia wyrazów staropolskich występujących w protokołach procesowych oraz w tekście opracowania  /225  

Dodatek nr 10. Skróty stosowane przez notariuszy /234

Dodatek nr 11. Miejscowości, wsie, przysiółki, przydatki i kolonie, nazwy jezior oraz nazwy własne występujące w dokumentach procesowych  /235

Dodatek nr 12. Urzędnicy miejscy /238

Bibliografia /240

Spis fotografii /243