Cywilizacja rosyjska według Aleksandra Dugina. Studia historiozoficzno-antropologiczne

Autor: Marcin Składanowski

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 206

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami

Monografia przedstawia historiozoficzne wątki obecne w myśli Aleksandra G. Dugina — intelektualisty rosyjskiego, znanego głównie z radykalnych, konserwatywnych poglą­dów oraz promowanych koncepcji geopolitycznych, takich jak idea walki cywilizacji Lądu z cywilizacją Morza czy też „czwarta teoria polityczna". W tej książce podejmuje się natomiast treści mniej eksponowane w badaniach nad poglądami Dugina, które jednak mają charakter o wiele bardziej fundamentalny. Jego historiozofia, z wyraźnym aspek­tem antropologiczno-etycznym, jest kontynuacją ruskiej i rosyjskiej historiozofii reli­gijnej. Refleksja nad nią prowadzi do ukazania, jak ważny dla zrozumienia współczesnej Rosji jest namysł nad sensem dziejów i przeznaczeniem ludzkości, społeczeństw, kultur i państw. Duginowska historiozofia ujawnia również, w jakim stopniu koncepcja czło­wieka, mająca religijny fundament, wpływa na sposób budowania nowoczesnego spo­łeczeństwa i państwa rosyjskiego, jak również wyznacza granice dopuszczalnych działań na arenie międzynarodowej.

Spis treści:

Wstęp  /5

Rozdział 1: Ogólna charakterystyka myśli Aleksandra Dugina  /17

1.1. Ewolucja poglądów i działalności Aleksandra Dugina  /19

1.1.1. Ewolucja ideologiczna i polityczna  /20

1.1.2. Ewolucja intelektualna i działalność akademicka  /22

1.1.3. Poglądy religijne Dugina  /26

1.2. Główne elementy intelektualnego systemu Dugina  /28

1.2.1. Ląd, morze, Rzym i Kartagina  /31

1.2..2. Eurazjatyzm i antyokcedentalizm   /36

Rozdział 2: Koncepcje cywilizacji  /41

2.1. Fukuyama czy Huntington: krytyka zachodniego spojrzenia na współczesne przemiany cywilizacyjne  /44

2.1.1. Rasizm gnozeologiczny  /46

2.1.2. Cywilizacja jako kluczowe pojęcie nowego porządku światowego 

2.2. Aplikacja koncepcji Huntingtona do specyfiki cywilizacyjnej Rosji  /48

2.2.1.Użyteczność i ograniczenia koncepcji Huntingtona z rosyjskiego punktu widzenia  /50

2.2.2. Trzy problemy Huntingtonowskiego spojrzenia na Rosję  /51

2.3. Duginowska koncepcja cywilizacji  /54

2.3.1. Geneza cywilizacji  /55

2.3.2. Istota cywilizacji  /59

Rozdział 3: Rosja jako cywilizacja  /63

3.1. Cywilizacja rosyjska i możliwość konceptualizacji  /63

3.1.1. Podstawy: słowianofilstwo i eurazjatyzm  /64

3.1.2. Wyjątkowa nauka dla wyjątkowej cywilizacji  /68

3.2. Kluczowe elementy strukturalne cywilizacji rosyjskiej  /70

3.2.1. Ponadczasowość  /71

3.2.2. Niepojmowalność   /73

3.2.3. Agrarność  /74

3.2.4. Prawosławie  /75

3.2.5. Tradycjonalizm  //76

3.3. Społeczno-polityczne znaczenie koncepcji cywilizacji rosyjskiej  /77

3.3.1. Polityka wewnętrzna - izolacja   /78

3.3.2. Polityka zagraniczna - imperializm  /79

Rozdział 4: Wymiary rosyjskiej odrębności: człowiek, kultura, wartości  /83

4.1. Rosyjski człowiek  /84

4.1.1. Elementy kultury Zachodu przeciwne rosyjskiej koncepcji człowieka  /85

4.1.2. Istota rosyjskiej antropologii   /87

4.2. Rosyjskie wartości   /97

4.2.1. Odrębność kulturowa w warunkach "świata wielobiegunowego"  /91

4.2.2. Odrębność kulturowa wobec presji Zachodu   /95

4.3. Rosyjskie wartości  /97

4.3.1. Rosja jako kraj tradycyjnych wartości  /99

4.3.2. Rosyjska wyższość moralna   /102

Rozdział 5: Rosyjska misja dziejowa - sakralizacja państwa i władzy państwowej    /109

5.1. Ku relegitymizacji władzy politycznej w Rosji  /110

5.1.1. Odrzucenie zachodnich wzorców życia politycznego  /111

5.1.2. Ideologiczne tło rosyjskich struktur władzy  /113

5.2. Trzeci Rzym - wyjątkowość i misja Rosji  /115

5.2.1. Geneza koncepcji Trzeciego Rzymu   /116

5.2.2. Znaczenie koncepcji Trzeciego Rzymu  /118

5,3, Bogonośna wspólnota - sakralizacja narodu i społeczeństwa  /120

5.3.1. Antropologia prawosławna i rosyjska polityka  /121

5.3.2. Polityczna aplikacja koncepcji "bogonośności"   /123

Rozdział 6: Rosyjska misja dziejowa - historiozoficzna interpretacja ideologii radzieckiej  /127

6.1. Rewaloryzacja rosyjskiej misji dziejowej po upadku Związku Radzieckiego  /127

6.1.1. ZSRR a misja dziejowa Rosji  /127

6.1.2. Ambiwalentna ocena ZSRR  /131

6.2. Główne aspekty obcości marksizmu wobec "rosyjskiego logosu"  /134

6.2.1. Antyteologiczność a "bogonośność"  /135

6.2.2. Kolektywizm a wspólnotowość  /136

6.2.3. Postęp a tradycja   /139

6.2.4. Inspiracje dla rosyjskiej ideologii państwowej  /141

Rozdział 7: Historiozofia religijna   /145

7.1. Punkty wyjściowe historiozofii Dugina  /146

7.1.1. Zakorzenienie historyczno-ideologiczne   /146

7.1.2. Manichejska tradycja religijno-duchowa  /149

7.2. Manicheizm i "bogonośność"   /152

7.2.1. Przekształcenia ruskiego manicheizmu  /153

7.2.2. Idea "bogonośności"  /155

7.2.3. Zsekularyzowana "bogonośność" według Dugina  /158

7.3. Eschatologizm  /161

7.3.1. Trzy koncepcje ruskiego eschatologizmu  /161

7.3.2. Duginowska reinterpretacja eschatologizmu  /164

7.4. Kulminacja Duginowskiej historiozofii - konflikt rosyjsko-ukraiński  /166

7.4.1. Konflikt rosyjsko-ukraiński  jako agresja Zachodu przeciwko cywilizacji rosyjskiej  /166

7.4.2. Jedność cywilizacyjna Rosji i Ukrainy  /169

7.4.3. Afirmacja wojny  /173

Zakończenie  /277

Bibliografia   /183

Pisma i wypowiedzi A.G. Dugina   /183

Refleksja nad myślą A.G. Dugina  i materiały do jego biografii intelektualnej  /184

Literatura przedmiotu  /184

Pozostała literatura oraz wypowiedzi publicystyczne  /192

Wykorzystane publikacja autora   /196

Indeks osobowy   /197