Cmentarze żydowskie w Międzyrzecu Podlaskim

Autorzy: Andrzej Trzciński, Jerzy Sobota

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 298 + ilustracje

Okładka: miękka

Format: 23,00 cm x 21,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przykurzone

Książka stanowi próbę spojrzenia na społeczność żydowską Międzyrzeca Podlaskiego przez jej cmentarze - stary i nowy. Odpowiednie spojrzenie na cmentarz i odczytanie go jako "tekstu kultury" może przynieść bardzo interesujące efekty poznawcze. Zasadniczym przedmiotem i podstawą źródłową tej pracy są nagrobki, które poddano analizie w różnych aspektach jako zabytki epigraficzne. Materiał jest prezentowany w perspektywie trzech horyzontów badawczych, które odpowiadają kolejnym partiom opracowania, ujmującym rzecz od ogólnego kontekstu historycznego do szczegółowej analizy obiektów: 1) dzieje społeczności żydowskiej w Międzyrzecu, 2) dzieje cmentarzy, 3) opis i analiza ocalałego cmentarza jako całości oraz poszczególnych nagrobków. Charakterystyka macew obejmuje: aspekty technologiczne, rodzaje nagrobków i ich zdobnictwo, informację o wykonawcach nagrobków, formalne cechy pisma inskrypcji, charakterystykę tekstów nagrobkowych pod względem językowym (struktura, treść, zastosowane formy literackie). Ważną partią tej pracy jest prezentacja materiału źródłowego - stanowiącego podstawę opracowania i odniesienie do części opisowo-analitycznej - zamieszczonego w "Katalogu nagrobków".

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /9

Wstęp  /11

Rozdział 1. Zarys dziejów społeczności żydowskiej w Międzyrzecu Podlaskim na tle historii miasta  /21

1.1. Do schyłku I Rzeczypospolitej  /22

1.2. W okresie zaborów  /28

1.3. W II Rzeczypospolitej  /32

1.4. W czasie II wojny światowej  /35

1.5. Po II wojnie światowej  /39

1.6. Aneks  /42

Rozdział 2. Dzieje cmentarzy żydowskich w Międzyrzecu Podlaskim  /61

2.1. Stary cmentarz  /61

2.2. Nowy cmentarz  /63

Rozdział 3. Opis nowego cmentarza  /69

Rozdział 4. Technologiczne i formalne cechy nagrobków  /71

4.1. Materiał i technika wykonania nagrobków  /71

4.1.1. Drewno  /71

4.1.2. Kamień  /71

4.1.2.1. Granit   /71

4.1.2.2. Piaskowiec gruboziarnisty  /72

4.1.2.3. Piaskowiec drobnoziarnisty  /73

4.1.2.4. Inne rodzaje kamienia  /73

4.1.3. Metal  /73

4.1.4. Materiały inne  /73

4.2. Technika wykonania inskrypcji  /74

4.3. Rodzaje nagrobków  /74

4.3.1. Stela  /74

4.3.2. Stela z członem horyzontalnym  /77

4.3.2.1. Skrzynia  /77

4.3.2.2. Monolityczny blok  /78

4.3.2.3. Betonowa obudowa mogiły   /78

4.3.3. Nagrobki nietradycyjne  /78

4.4. Zdobnictwo nagrobków   /79

4.4.1. Elementy architektoniczne  /79

4.4.2. Motywy figuratywne  /81

4.4.2.1. Motywy roślinne  /81

4.4.2.2. Motywy zwierzęce  /81

4.4.2.3. Przedmioty lub większe obiekty  /82

4.4.2.4. Motywy antropomorficzne  /83

4.4.2.5. Motywy inne  /83

4.4.3. Motywy orientalne  /83

4.4.4. Malatura  /84

4.5. Wykonawcy nagrobków   /85

Rozdział 5. Cechy pisma  /87

5.1. Pismo hebrajskie  /87

5.1.1. Klasyfikacja pisma  /87

5.1.1.1. Typy i grupy pisma  /87

5.1.1.2. Rodzaje pisma  /88

5.2. Pisma inne  /88

Rozdział 6. Cechy inskrypcji  /91

6.1. Wielkość liter  /91

6.2. Układ i rozplanowanie napisu  /92

6.3. Znaki i sposoby segmentacji tekstu   /93

6.4. Brachygrafia  /93

6.4.1. Natura abrewiacji  /94

6.4.2. Inwentarz znaków skrótów  /94

6.5. Varia   /95

Rozdział 7. Aspekty filologiczne tekstów  /97

7.1. Języki  /97

7.2. Struktura i treść inskrypcji hebrajskich  /98

7.2.1. Formuła wstępna  /99

7.2.2. Informacje  /100

7.2.2.1. Imiona  /100

7.2.2.2. Tytuł rodowy przydomek, przezwisko, nazwisko, miejsce pochodzenia  /101

7.2.2.3. Tytulatura  /102

7.2.2.4. Eulogie śródtekstowe  /104

7.2.2.5. Wiek i stan cywilny  /104

7.2.2.6. Inne informacje  /105

7.2.2.7. Data i okoliczności śmierci  /106

7.2.3. Laudacja  /107

7.2.3.1. Cechy pozytywne  /108

7.2.3.2. Relacje z Bogiem i przestrzeganie Prawa  /109

7.2.3.3. Wizerunek zmarłego w oczach bliźnich  /109

7.2.3.4. Życie rodzinne  /110

7.2.3.5. Relacje z innymi ludźmi  /110

7.2.3.6. Inne pochwały   /111

7.2.4. Lamentacja  /111

7.2.5. Eschatologia  /113

7.2.5.1. Zgon   /113

7.2.5.2. Pośmiertne losy ciała   /114

7.2.5.3. Losy dusz i czasy ostateczne  /114

7.2.5.4. Wstawiennictwo  /116

7.2.5.5. Pamięć o zmarłym  /116

7.2.6. Formuła końcowa  /117

7.3. Poetyka epitafiów hebrajskich   /118

7.3.1. Stylistyka  /118

7.3.2. Wersyfikacja  /119

7.4. Inskrypcje hebrajskie  /120

Zakończenie  /121

Apendyks   /125

Tablice pamiątkowe na terenie cmentarza  /259

Wykaz nagrobków przedstawionych w katalogu  /269

Wykaz skrótów hebrajskich  /275

Materiały, na których oparto opracowanie  /279

Summary   /289

Indeks nazwisk   /291

Indeks nazw geograficznych  /297

Ilustracje  /299