Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne

Autor: Marian Rębkowski

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 376

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Wydanie II, poprawione i rozszerzone

Powstanie nowych biskupstw, z ich strukturą organizacyjną i zasięgiem przestrzennym, uznać trzeba za przejrzyste kryterium średniowiecznej ekspansji Kościoła [...], choć bardzo jednak niedoskonały i niepewny miernik chrystianizacji, ograniczający się do formalnego, instytucjonalnego jej wymiaru. W przypadku interesujących nas tutaj ziem pomorskich i wieleckich warto przecież zauważyć, że pewne ich części znajdowały się czasowo w granicach różnych diecezji kilkukrotnie, co działo się w niektórych przypadkach na długo przed powołaniem biskupstwa wolińskiego. Przypomnijmy zatem, że arcybiskupstwo hamburskie od 2. połowy X w. uznawało za wschodnią granicę swojej jurysdykcji rzekę Pianę, co oznaczało, że w jej granicach znajdowały się plemienne terytoria wieleckich Czrezpienian. Bulla papieska z 1147 r. stanowiła rzeczywiste potwierdzenie tej sytuacji [...] Jakaś część Pomorza w swych geograficznych granicach została włączona w obręb polskiego biskupstwa w Kołobrzegu, powstałego w 1000 r. na Zjeździe Gnieźnieńskim; nie brak domysłów, że objęło ono swym zasięgiem całość ziem położonych pomiędzy dolną Odrą a dolną Wisłą.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Przedmowa do drugiego wydania /7

Rozdział I. Zagadnienia wstępne /9

1. Chrystianizacja Pomorza jako problem badawczy  /9

2. Cele i zakres pracy  /18

Rozdział II. Miejsca kultu: ecclesia, basilica, capella  /25

1. Istota chrześcijańskiego miejsca kultu  /25

2. Pierwszy pomorski kościół - katedra kołobrzeska  /30

3. Kościoły konsekrowane przez biskupa Ottona z Bambergu (1124-1128)  /33

4. Katedra w Kamieniu - główne miejsce kultu  /57

5. Kościoły klasztorne  /61

5.1. Benedyktyni  /62

5.2. Premonstratensi  /68

5.3. Cystersi  /77

6. Pozostałe kościoły (ok. 1165 - ok. 1230)  /86

7. Liczebność i rozprzestrzenienie kościołów  /103

8. Kontekst osadniczy miejsc kultu chrześcijańskiego  /110

9. Formy najstarszych kościołów pomorskich  /116

Rozdział III. Ku chrystianizacji śmierci  /125

1. Znaczenie badań obrządku pogrzebowego w studiach nad chrystianizacją  /125

2. W poszukiwaniu cech chrześcijańskich na wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach Pomorza  /137

2.1. Dziedzictwo pierwszych wieków wczesnego średniowiecza - ciałopalenie  /138

2.2. Problem grobów szkieletowych z IX w.  /140

2.3. Podkurhanowe groby szkieletowe (koniec X w.? - 1. połowa XII w. ?)  /143

2.4. Płaskie cmentarze szkieletowe (pozakościelne - koniec X w.? - 1. połowa XIII w.)  /152

2.5. Cmentarze przykościelne  /191

2.6. Pochówki w kościołach  /204

3. Recepcja inhumacji jako przejaw chrystianizacji Pomorza  /207

3.1. Periodyzacja  /207

3.2. Geneza inhumacji na Pomorzu i problem jej wczesnej chronologii /211

3.3. Mos omnium christianorum /215

Rozdział IV. Przedmioty związane z kultem i symbole religijne /221

1. Przybory liturgiczne  /222

1.1. Krucyfiksy  /224

1.2. Skrzynki relikwiarzowe /228

1.3. Misy brązowe /237

1.4. Naczynia typu Tating /256

2. Symbole religijne /262

2.1. Zawieszki w kształcie krzyża /263

2.2. Zapinki i zawieszka /274

2.3. Pierścionki /277

2.4. Inne /280

3.  Analiza chronologiczno-przestrzenna znalezisk i ich znaczenie /282

Rozdział V. Chrystianizacja Pomorza jako proces kulturowy  /291

Spis rycin  /321

Bibliografia  /325

Konkordancja niemieckich i polskich nazw miejscowości i rzek  /367

Indeks osobowy /369

Indeks nazw geograficznych  /371

Indeks patrociniów kościołów  /376