Choroba, ciało, grzech. Kulturowe studia maladyczne

Autor: Mateusz Szubert

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 400

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Książka Mateusza Szuberta ujawnia olbrzymi potencjał narracyjny i mitotwórczy stanów granicznych: przewlekłych chorób i epidemii, akcentując ich specyficzną warstwę symboliczną. To złożone studium bólu i niemocy, stanowiące jednocześnie swoisty przewodnik po chorobie i chorowaniu. Autor analizuje dawne i współczesne sposoby czytania chorób, wskazując na ich – nieraz zupełnie odmienny – tryb lektury: religijny, świecki, ponowoczesny. Zasadniczym celem rozprawy jest prezentacja wartości i znaczeń przypisywanych chorobom i epidemiom (od trądu przez AIDS po Covid-19). Mowa tu głównie o specyficznych metaforach i symbolach, które – najczęściej zupełnie niezależnie od kontekstu medycznego – organizowały i organizują nadal swoistą maladyczną ikonosferę.

Jest to praca z pogranicza nauk o kulturze, socjologii oraz historii medycyny (w tym zwłaszcza psychiatrii i seksuologii). Autor chorobę rozumie bowiem jako rzeczywistość biosocjokulturową, o której istnieniu decydują liczne czynniki, niekoniecznie lub niewyłącznie medycznej proweniencji. Mateusz Szubert przekonuje, że kontekst społeczno-kulturowy, na ogół marginalizowany przez większość badaczy, odgrywa znaczącą rolę nie tylko w przeżywaniu niemocy, ale i w rozumieniu tego, czy dane doświadczenie ciała i/lub psychiki definiujemy w kategoriach choroby lub zaburzenia. Analizowane materiały wskazują jednoznacznie na niezwykle funkcjonalną, nierzadko całkowicie arbitralną właściwość tego, co jest uznawane za „chore”, „chorobliwe”. Autor śledzi dawne rejestry chorób somatycznych i psychicznych, by wskazać rażącą nieaktualność wielu z nich. Ważne miejsce w książce zajmuje opis zjawiska medykalizacji grzechu – swoistej aneksji chrześcijańskiej aksjologii przez rodzącą się psychiatrię i seksuologię (przykładem tego sojuszu jest choćby „szał maciczny” – najczęściej diagnozowana choroba kobieca w XIX wieku). Osobne studia poświęcone zostały ewolucji postaw i ocen dotyczących homoerotyzmu (od jego patologizacji i kryminalizacji do ostatecznej demedykalizacji).

Książka adresowana jest do licznego grona czytelników, polecana osobom, które interesują się historią kultury i medycyny, a także studentom kulturoznawstwa, socjologii, psychologii i medycyny. 

(opis wydawcy)

Spis treści:

Zwrot maladyczny - rozważania wstępne /7

Część I. Choroba

1. Opowiedzieć chorobę /27

2. Mediatyzacja choroby i medykalizacja codzienności /49

3. (Nie)wyobrażalność bólu /79

4. (De)humanizacja medycyny i nowy projekt człowieka /103

Część II. Plaga

5. Kulturowe obrazy epidemii /125

6. Epidemia strachu /145

7. Podłe ciała - studium alienacji /175

8. Zła krew - studium wiktymizacji /195

Część III. Ciało i grzech

9. Przygody ciała. Narodziny moralności Zachodu /219

10. Medykalizacja grzechu. Od chorej duszy do chorego ciała/279

Typografie choroby - zakończenie /371

Nota bibliograficzna /381

Bibliografia w wyborze /383

Summary /399