Chadidża i jej czarnookie siostry. Obraz kobiet bliskowschodnich z epoki narodzin islamu w średniowiecznej literaturze ...

Autorka: Zofia A. Brzozowska

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 306

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Seria: Byzantina Lodziensia XLIV

[...] monografia stawia sobie za cel ukazanie literackich wizerunków Arabek i Persjanek z IV–VIII w., które odnaleźć można w utworach cerkiewnosłowiańskich (przede wszystkim – proweniencji staroruskiej) z XI–XVI w. W trzech pierwszych rozdziałach znajdzie Czytelnik omówienie obrazu kobiet, żyjących na Bliskim Wschodzie w erze przedmuzułmańskiej: mieszkanek perskiego imperium Sasanidów (224–651), ale nade wszystko – członkiń wielu plemion arabskich, znajdujących się we wspomnianym okresie na różnym stopniu rozwoju społecznego i cywilizacyjnego, będących wyznawczyniami tradycyjnych bóstw pogańskich, chrześcijaństwa, judaizmu lub zoroastryzmu. Rozdział czwarty poświęcony został pierwszym muzułmankom, tj. żonom i córkom proroka Mahometa, a piąty – małżonce jednego z kalifów z dynastii Umajjadów (661–750).

Materiał badawczy stanowią teksty, powstałe kilka stuleci po opisywanych w nich wydarzeniach i na odmiennym kulturowo obszarze, tj. w środowisku Słowian, którzy przyjąwszy chrześcijaństwo w obrządku wschodnim, weszli w sferę bezpośredniego oddziaływania cywilizacji bizantyńskiej (Bułgarzy, Serbowie, Rusini). Podstawą analizy są przede wszystkim teksty staroruskie, zebrane przez autorkę w znacznej mierze w latach 2017–2021, w toku bezpośrednich badań nad materiałem rękopiśmiennym, prowadzonych w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w St. Petersburgu oraz w zbiorach trzech instytucji moskiewskich: Rosyjskiej Biblioteki Państwowej, Państwowego Muzeum Historycznego i Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych.

Spis treści:

Wstęp  /1 

Rozdział I. Kapłanki, herezjarchinie i święte – mieszkanki Persji Sasanidów  /29

1. Świadectwa czasu mroku – męczennice z okresu wielkiego prześladowania chrześcijan za panowania Szapura II (339–379)  /34

2. Krystyna i Golenducha – dwie święte Persjanki z ostatnich dekad istnienia państwa Sasanidów  /53

3. Portret herezjarchini – manichejka Kalinika i jej uczniowie  /65

Rozdział II. Caryca Saracenów Mawia – pierwsza chrześcijańska władczyni Arabów?  /71

Rozdział III. Portret zbiorowy Himjarytek z Nadżranu – kobiety południowo-arabskie między chrześcijaństwem, judaizmem a kulturą tradycyjną   /91

Rozdział IV. Chadidża, Fatima i inne – kobiety z otoczenia Mahometa  /115

Rozdział V. Caryca Saracenów Saida, „sroga lwica” – żona kalifa z dynastii Umajjadów sprawczynią męczeństwa mnicha Michała z ławry św. Saby  /139

Zakończenie  /157

Aneks. Wybrane teksty cerkiewnosłowiańskie, poświęcone Persjankom i Arabkom z IV–VIII w.  /163

A. Żywot prologowy św. Golenduchy /163

B. O carycy Saracenów Mawii [z Latopisu helleńskiego i rzymskiego drugiej redakcji] /166

C. Żywot prologowy św. Synklityki Nadżrańskiej /167

D. O Chadidży, żonie Mahometa [z Latopisu helleńskiego i rzymskiego drugiej redakcji] /169

E. O carycy Saracenów Saidzie i mnichu Michale z ławry św. Saby [z Żywotu św. Teodora z Edessy] /170

Summary  /181

Wykaz skrótów  /239

 Bibliografia  /243

• Rękopisy   /243
• Źródła   /247
• Opracowania   /258

Abstrakt  /277

Abstract  278

Indeksy  /279

• Indeks osób  /279
• Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /280