Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich Tom I

Autor: Tomasz Jurek

Rok wydania: 2018

Ilość stron: 664

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Dzieje Archidiecezji Poznańskiej

Spis treści

Książka jest pierwszym z zaplanowanych czterech tomów „Dziejów Archidiecezji Poznańskiej” pod redakcją Józefa Dobosza. Niniejszy tom obejmuje średniowiecze (umownie do ok. 1520 r.). Ponieważ biskupstwo poznańskie było pierwszym biskupstwem na ziemiach polskich, szczególnie obszernie przedstawione zostały jego początki – istotne nie tylko z lokalnego punktu widzenia. Naświetlone zostały one na szerokim tle genezy państwa piastowskiego oraz jego chrystianizacji. Praca stanowi próbę całkowicie nowego, kompleksowego przedstawienia tych zagadnień, budzących od dawna zawzięte dyskusje. Omówiony został także upadek biskupstwa oraz jego odbudowa w XI w. W trzeciej, najobszerniejszej części przedstawione zostało funkcjonowanie diecezji w średniowieczu, jej terytorium i symbole (z uwzględnieniem kwestii herbu oraz relikwii), pokazano praktykę objazdowych rządów biskupich, zestawiono krytycznie poczet biskupów z biogramami 45 ordynariuszy i nakreślonym ich portretem zbiorowym, a następnie ukazano biskupów pomocniczych, konsystorz (sąd biskupi), kapitułę katedralną, wikariuszy katedralnych, dwór biskupi i kancelarię, szkołę, skarbiec, archiwum i bibliotekę katedralną. Każdą z tych instytucji opisano przez pryzmat jej ustroju, ale przede wszystkim obsady kadrowej. W sumie daje to obraz grupy ludzi związanych z katedrą, tworzących trzon lokalnego kościoła i decydujących o jego obliczu. Podsumowaniem są rozważania na temat świadomości i tożsamości diecezjalnej, z tezą o silnym identyfikowaniu biskupstwa poznańskiego z Wielkopolską. Praca zaopatrzona jest w wyczerpujący aparat naukowy, przypisy dokumentujące wywody, bibliografię i indeks. Wartość szczególną posiadają ilustrujące wykład mapy oraz bogaty zestaw ilustracji, w tym liczne reprodukcje pieczęci biskupów poznańskich.

Spis treści:

Słowo wstępne - Stanisław Gądecki Arcybiskup Metropolita Poznański  /7

Przedmowa - Józef Dobosz  /9

Wstęp  /13

PIERWSZE BISKUPSTWO POZNAŃSKIE  /31

1. Europa Środkowa w połowie X wieku  /33

2. Początki państwa piastowskiego  /37

3. Chrzest Mieszka  /43

4. Początki biskupstwa  /67

5. Dalsze losy diecezji poznańskiej  /89

6. Początki chrystianizacji  /101

7. Kryzys i upadek  /119

ODBUDOWA I STABILIZACJA  /125

1. Lata upadku  /127

2. Przywrócenie biskupstwa poznańskiego  /135

3. Biskupstwo poznańskie w latach 1075-1124  /147

4. Rozbudowa struktur w XI i XII wieku  /161

STRUKTURY I LUDZIE  /169

1. Region i kraj w pełnym i późnym średniowieczu  /171

2. Symbole diecezji  /181

a. Tytuł diecezji  /181

b. Patroni katedry i diecezji  /182

c. Katedra  /186

d. Relikwie i miecz św. Piotra  /193

e. Herby oraz pieczęcie biskupów i kapituły  /197

3. Granice diecezji  /213

4. Miejsce diecezji w strukturach kościelnych  /235

5. Biskupi  /251

a. Urząd biskupi  /251

b. System objazdów biskupich  /261

c. Poczet biskupów poznańskich  /277

d. Portret zbiorowy  /347

6. Biskupi pomocniczy  /355

7. Konsystorz: oficjałowie i wikariusze biskupi  /367

a. Oficjalat i wikariat generalny w Poznaniu  /367

b. Oficjalaty foralne  /388

8. Kapituła katedralna  /393

a. Początki i organizacja  /393

b. Funkcjonowanie  /404

c. Skład osobowy  /413

9. Wikariusze katedralni  /433

10. Szkoła katedralna  /447

11 Dwór biskupi  /463

12. Kancelaria biskupia   /475

13. Skarbiec, archiwum i biblioteka  /485

Zakończenie: Świadomość i tożsamość diecezjalna  /499

Aneks I. Prałąci poznańskiej kapituły katedralnej w średniowieczu  /511

Aneks II. Materiały do itinerariów biskupów Andrzeja Bnińskiego i Uriela Górki  /525

Mapy  /539

Bibliografia  /549

Indeks  /597

Spis ilustracji  /649

Summary: The Bishopric of Poznań in the Middle Ages  /653