Białoruska Republika Ludowa 1918-1920. U podstaw białoruskiej państwowości

Autorka: Dorota Michaluk

Rok wydania: 2010

Liczba stron: 597 + mapy, ilustracje

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,5 c x 22,5 cm

Uwagi - okładka z lekkim zabrudzeniem

Upadek monarchii rosyjskiej w czasie I wojny światowej otworzył szansę znacznych przemian politycznych w Europie Wschodniej. Nastąpiło ożywienie ruchów narodowych na obrzeżach imperium. W większości przechodziły one podobne etapy w rozluźnianiu swojego stosunku z Rosją: od wysunięcia haseł autonomii kulturalnej, przez autonomię polityczną w granicach nierosyjskich obszarów etnicznych i ich związku z Rosją demokratyczną na zasadzie federacji, aż po walkę o suwerenność państwową. Chociaż z dużym opóźnieniem, drogę taką przebył także narodowy ruch białoruski. Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy przeglądałam wydane drukiem dokumenty dotyczące Białoruskiej Republiki Ludowej (BRL), wydały mi się one znakomitym materiałem na sensacyjny dramat polityczny: młodzieńcze ideały, marzenia o własnym państwie, brak zrozumienia ze strony międzynarodowych gremiów politycznych, zaskakujące zwroty akcji, romantyczni bohaterowie. W końcu zaś tragiczny finał białoruskiej idei niepodległościowej i jej zwolenników, z których większość za swoje marzenia zapłaciła cenę najwyższą, ponosząc śmierć w okresie stalinowskich represji. Bardziej wnikliwa analiza dokumentów pozwoliła jednak na konstatację, że przyczyną niepowodzeń Białorusinów były nie tylko wyjątkowo nieprzychylne warunki zewnętrzne i polityka obcych państw, lecz także czynniki wewnętrzne. Białorusini nie potrafili bowiem odrzucić sporów wewnątrzpartyjnych i skonsolidować się wokół idei państwowej jako nadrzędnego celu swoich działań. Część działaczy skrajnie lewicowych nurtów na pierwszy plan wysuwała konieczność przeprowadzenia głębokich reform społecznych, zbyt radykalnych jednak, by mogły zostać zaakceptowane przez wszystkich przyszłych mieszkańców niepodległej Białorusi. W czasie badań pojawiło się wiele pytań: o narodziny białoruskiej idei państwowej, o plany związane z tworzeniem państwa, o sposób powoływania i funkcjonowania najwyższych organów władzy, zawieranie sojuszy z sąsiadami, strukturę administracyjną, oddziaływanie na opinię publiczną oraz na opinię międzynarodową mieszkańców ziem uznawanych za terytorium przyszłego białoruskiego państwa, w końcu zaś pytanie o przyczyny porażki. W działaniach państwotwórczych szczególnie mocno zwalczano bolszewików, którzy zdaniem sowieckich historiografów byli kreatorami białoruskiej państwowości. Jednocześnie z trudem dokonywało się zerwanie nie tylko państwowych, lecz także psychologicznych związków z Rosją. Ścieranie się orientacji wschodniej i zachodniej było zresztą jedną z przyczyn utrudnionego porozumienia pomiędzy białoruskimi działaczami narodowymi i istotnym powodem ostatecznego ich rozbicia na kilka obozów.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów   /11

Wprowadzenie   /17

Rozdział I.

Białoruś i jej mieszkańcy w XIX i na początku XX wieku  /29

1.1. Kraj i ludzie   /29

1.2. Ekonomika ziem białoruskich   /53

1.3. Struktura narodowa i społeczna   /60

Rozdział II

Działalność ugrupowań politycznych na ziemiach białoruskich przed I wojną światową   /79

2.1. Partie ogólnorosyjskie, ogólnopolskie i żydowskie   /79

2.2. ,,Krajowcy"   /94

2.3. Ruchy narodowe: litewski i ukraiński   /100

2.4. Białoruski ruch narodowy   /104

2.5. Wybory do Dumy   /119

Rozdział III

Od ,,Wielkiego Księstwa Litewskiego" do Białoruskiej Republiki Ludowej. Białoruska idea państwowa w latach 1914-1917   /130

3.1. Pod okupacją niemiecką   /130

3.2. Po wschodniej stronie frontu   /148

3.3. Zjazd Wszechbiałoruski   /180

Rozdział IV

Proklamacja niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej. Koncepcja granic i symbolika państwowa  /208

4.1. Traktat brzeski   /208

4.2. Białoruski ruch narodowy po rozpędzeniu Zjazdu Wszechbiałoruskiego   /220

4.3. Działalność Białorusinów w ośrodku wileńskim   /226

4.4. Ogłoszenie niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej  /229

4.5 Powołanie najwyższych organów władzy: Rady Republiki i Konwentu Seniorów  /239

4.6. Formowanie się koncepcji granic Białoruskiej Republiki Ludowej   /243

4.7. Symbolika państwowa Białoruskiej Republiki Ludowej  /272

Rozdział V

Trzy rządu Białoruskiej Republiki Ludowej i ich działalność w okresie od marca do października  1918   /280

5.1. Sekretariat Ludowy BRL pod przewodnictwem Jazepa Waronki  /280

5.2. Sekretariat Ludowy BRL pod przewodnictwem Romana Skirmunta  /313

5.3. Sekretariat Ludowy BRL pod przewodnictwem Iwana Sieredy  /323

Rozdział VI

W oczekiwaniu na konferencję pokojową. Działalność rządu Antona Łuckiewicza na Białorusi  /333

6.1. Program rządu, kompetencje Rady Ministrów i Rady Republiki   /333

6.2. Położenie polityczne BRL  jesienią 1918 roku. Koncepcje bolszewików, Niemców, Litwinów i Polaków względem Biaorusi   /338

6.3. Porozumienie Białoruskiej Wileńskiej Rady i Taryby   /348

6.4. Rząd Antona Łuckiewicza wobec zajęcia Mińska i Wilna przez bolszewików   /358

6.5. Pobyt premiera Antona Łuckiewicza  w Grodnie  /366

6.6. Białoruski ruch narodowy na Grodzieńszczyźnie i Wileńszczyźnie po wyjeździe na konferencję pokojową   /409

Rozdział VII

Rząd Antona Łuckiewicza na arenie międzynarodowej  /430

7.1. Przygotowania Antona Łuckiewicza do konferencji pokojowej. Białoruska ideologia państwowa  /430

7.2. Delegacja BRL na konferencji pokojowej  /435

7.3. Politycy białoruscy wobec  zajęcia Mińska przez WP   /451

7.4. Dyplomatyczne zabiegi A. Łuckiewicza w Warszawie  /455

7.5. „Białoruś jest Prybałtyką”. Próby wciągnięcia Białorusi w brytyjską strefę wpływów   /465

7.6. Ostatnia próba konsolidacji białoruskiego ruchu narodowego   /478

7.7. Rozbrat białoruskich działaczy niepodległościowych   /486

Zakończenie   /499

Streszczenie w języku białoruskim  /521

Streszczenie w języku angielskim   /527

Bibliografia   /533

Wykaz map   /553

Wykaz fotografii   /554

Indeks osobowy   /557

Indeks geograficzny   /579

Mapy i fotografie   /599