Atomowi żołnierze wolności. Archeologia magazynów broni jądrowej w Polsce

Redakcja: Grzegorz Kiarszys

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 334

Oprawa: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Uwaga - przetarta, zarysowana okładka

W okresie zimnej wojny istniało wiele miejsc objętych tajemnicą państwową, które mają dziś bardzo szczątkową dokumentację. Do grupy tej zaliczają się także trzy magazyny amunicji atomowej, powstałe w Polsce w końcu lat 60. XX wieku. Obiekty te zbudowano w ramach przedsięwzięcia o kryptonimie "Wisła" w Dobrowie (Podborsku) w pobliżu Białogardu, Sypniewie koło Jastrowia i Grochowie nieopodal Trzemeszna Lubuskiego. W świetle umów zawartych pomiędzy rządami ZSRR i PRL w miejscach tych składowano taktyczną broń jądrową przeznaczoną dla jednostek Wojska Polskiego. Mimo stosunkowo obszernych akt przechowywanych w polskich archiwach, historia magazynów taktycznej broni jądrowej pełna jest luk, domysłów i niedomówień. Tworzą ją także skrawki informacji rozrzucone poza granicami kraju, często na innych kontynentach. Ich losy to nie tylko dzieje trzech stosunkowo niewielkich, ściśle tajnych radzieckich baz wojskowych, egzystujących w czasie pokoju swym sennym rytmem. Jest to także materialne świadectwo realizacji przedsięwzięcia, w które zaangażowano olbrzymie środki i dziesiątki tysięcy ludzi w wielu krajach świata. Był to również obszar zmagań służb wywiadowczych, po których pozostały odtajnione raporty i zobrazowania satelitarne.

Celem tej książki jest przedstawienie potencjału poznawczego badań archeologicznych w studiach nad obiektami wojskowymi okresu zimnej wojny. Nie mniej istotnym zagadnieniem jest funkcjonowanie ich materialnych pozostałości we współczesnej świadomości społecznej. Od pewnego czasu cieszą się one bowiem rosnącym zainteresowaniem. Pozwala to na zaobserwowanie procesu, w rezultacie którego do niedawna pozbawione znacznie miejsca stają się dziedzictwem kulturowym.

Spis treści:

Wykaz wybranych skrótów /11

Wstęp /15

Prolog. Atomowe światło latarni /21

Rozdział 1. Ruiny zimnej wojny /29

1.1. Archeologia współczesności - archeologia współczesnej przeszłości /31
1.2. Palimpsesty magazynów amunicji atomowej. Materialność, przemijanie i teledetekcyjne metody badań archeologicznych /35
1.3. Atomowe krajobrazy jako miejsca pamięci /41

1.3.1. Kopuła Bomby Atomowej w Hiroszimie /42
1.3.2. Tockoje. Walka o światowy pokój /44
1.3.3. Krater "Sedan" i "pokojowe" próby atomowe /48

Podsumowanie /49

Rozdział 2. Trzeciego dnia wojny o świcie /51

2.1. Taktyczna broń jądrowa w europejskim konflikcie zbrojnym /53
2.2. Środki przenoszenia broni jądrowej w Wojsku Polskim /59

2.2.1. Powstanie i organizacja jednostek rakietowych w Wojsku Polskim /59
2.2.2. Samoloty - nosiciele broni jądrowej w polskim lotnictwie wojskowym /65
2.2.3. Amunicja jądrowa dla jednostek Wojska Polskiego /69

2.3. Planowanie uderzeń jądrowych Frontu Nadmorskiego /73
2.4. Procedura przekazania amunicji atomowej jednostkom Wojska Polskiego /76
2.5. Pierwsze zmasowane uderzenie jądrowe Frontu Nadmorskiego /84

2.5.1. Cele pierwszego zmasowanego uderzenia jądrowego /86
2.5.2. Użycie nosicieli broni jądrowej w operacji frontowej /90

2.6. Wojny światów w planach operacyjnych Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z lat 1965, 1970, 1986 /95

2.6.1. 1965 rok /96
2.6.2. 1970 rok /101
2.6.3. 1986 rok /106

2.6.3.1. Taktyczna broń jądrowa w operacji zaczepnej 1986 roku /108
2.6.3.2.Taktyczna broń jądrowa w operacji obronnej 1986 roku /111

2.7. Pierwsze zmasowane uderzenie jądrowe w planach z 1989 roku /116
Podsumowanie. 32 610 litrów krwi /120

Rozdział 3. Przedsięwzięcie "Wisła" w źródłach historycznych /121
3.1. Geneza /121
3.2. Kryptonim "Wisła" /123

Rozdział 4. Niszczyciel światowy ukryty w lasach. Archeologia magazynów amunicji atomowej w Polsce /133
4.1. Dynamika organizacji przestrzennej obiektów "Wisła" /136

4.1.1. Krajobrazy magazynów amunicji atomowej w latach 70. XX wieku /136
4.1.2. Przekształcenia przestrzenne i przebudowy magazynów "Wisła" w końcu lat 70. i w latach 80. XX wieku /143
4.1.3. Pozostałości prac fortyfikacyjnych /148
4.1.4. Zgrupowania okopów na pojazdy. Materialne pozostałości przygotowań do alarmowego przemieszczenia amunicji atomowej /149
4.1.5. Przestrzeń i społeczny mikrokosmos /152
4.1.6. Schrony magazynowe "T-7" i "Granit" /157

4.2. Teraz widzimy każdy wasz krok! /168

4.2.1. Kontekst krajobrazowy magazynów "Wisła" /168
4.2.2. Efekt szczęśliwego trafu w fotointerpretacji lotniczej /170
4.2.3. Zwiad satelitarny. Programy Corona i HEXAGON /171
4.2.4. Zasady maskowania bezpośredniego magazynów atomowych /172
4.2.5. O czym nie wiedziały obce służby wywiadowcze? /178
4.2.6. "Dwubunkrowe składowiska amunicji atomowej" /179
4.2.7. Inne praktyki związane z ochroną przed zwiadem z powietrza /184

4.3. Nawet drzewa musiały o Was zapomnieć /187
Podsumowanie /189

Rozdział 5. Przeszłość jest dziś inna niż kiedyś /195
5.1. Dynamika przemian współczesnej świadomości historycznej /197
5.2. Władcy podziemnego świata i mity atomowych magazynów /200
5.3. Bezużyteczna teraźniejszość /207
5.4. Czas wspominania. Krajobrazy zimnej wojny jako źródło nostalgii /211

5.5. Współczesny wymiar obiektów "Wisła" /219
Podsumowanie /225

Zakończenie /227