Życie polskie w dawnych wiekach

Autor: Władysław Łoziński

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 279

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Książki, które od ponad 100 lat cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem czytelników, prezentując historie wzięte z życia szlachty i magnaterii, a także barwny obraz staropolskich obyczajów na szerokim tle historycznym.

(opis wydawcy)

Spis treści:

ROZDZIAŁ PIERWSZY: Zamki i pałace.

 I. Polska cała drewniana. Ruch budowniczy w XVI i XVII w. Dwa typy zamków. Arkady. Dziedzińce. Ganki i loggie. Rozmiary i kosztowność. Amfiteatry i areny. Wspaniałość gmachów. Zastój. Rezydencje otwarte. Wille. Pałace miejskie. Urządzenie wewnętrzne. Pierwotna skromność. Sufity. Meluzyna. Pawiment. Kominy. Obicia i szpalery. Gobeliny. Sprzęty. Zbytkowność sprzętów. Nadproża. Sale stołowe, czyli kredens. Srebra. Artystyczna strona. Szkła i farfury. Dekoracja malarska. Kaplice   /32

II. Biblioteki. Dzieła sztuki. Arcydzieła. Galanterie i cacka. Bezpłodność zbytku. Roba per Polonia. Rezydencje wiejskie. Parki i ogrody. Ogród w Laszkach. Kreacje parków. Nieszczerość amatorstka. Przewaga francuskiego smaku. Kopje i parodie. Sentymentalizm sielankowy. Zbiory artystyczne i naukowe. Naiwna archeologia. Teatry nadworne. Dworzanie i służba. Rękodajni. Suchednie.Sługa i pan. Rzesze dworskie. Wiek XVII. Maskarada liberyjna. Wojska nadworne. Wojny prywatne. Bandy najemne. Wpływ wielkich dworów    /51

ROZDZIAŁ DRUGI: Dwory i dworki.    

I. Sielskość Polski. Gniazdowość. Zwyczaj spadkowy. Prawo bliższości. Dwór w regule drewniany. Warunki wygody i bezpieczeństwa. Obronność dworów. Zameczki. Baszty i wały. Straże nocne. Okop. Ostróg. Tyn. Samborze. Orientacja. Rozkład domostwa. Sień. Alkierz i komora. Architektura dworków. Styl rodowity. Typ barokowy. Odśrodkowość budowy. Dobudówki. Piętra. Ozdobność budowy. Dach. Banie i powietrzniki. ideał wiejskiej siedziby. Złożenie. Zegar. Ptaszarnie. Zwierzyńce. Ogrody i sady. Wirydarz. Kwiaty. Rośliny egzotyczne. Zioła apteczne. Chłodniczek. Zmysł krajobrazu   /78  

II. Sprzęty. Sepety i almarje. Świerzeń. Pułap.Błony. Drzwi. Komin. Szpalery i kołtryny. Makaty i kobierce.Kobierce złotolite. Kobiernictwo swojskie. Konterfekty. Trofea wojenne. Zbytek szlachecki. Nieproporcje. Czeladź szlachecka. Z potrzeby zbytek. Klasa służebna. Liber Chamorum. Panowie panów. Promocje herbowe. Familjarność. Niewolnicy. Samoistność dworów. Mielcuch. Apteczka. Drjakiew. Podruna. Pani Stara. Potrzeby moralne. Stosunki ze światem. Konserwatyzm dworu. Nowi ludzie, nowe domy   /100

ROZDZIAŁ TRZECI: Ubiory i splendory.

 I. Brak źródeł. Portrety i ryciny kostiumowe. Typ zasadniczy narodowy. Warunki przyrodzone. Wpływy obce. Naśladownictwo. Rzecz a nazwa. Dyktatura mody. Dwór. Magnat. Student. Żołnierz. Czupryna. Podgalone głowy. Wojny i mody. Terminologja kostjumu. Zagadkowość nazw. Próżność męska równa kobiecej.Futra. Sobole. Zbytek w materjałach. Żywo kolorów. Barwy umiarkowane. Złotogłów. Obfitość szat. Ozdoby. Szaty poślednie. Ewolucja kostiumu. Typ pośredni i trwały. Suknie statecznie polskie.Delja. Kontusz. Ferezja. Żupan. Czapka. Spodnie. Obuwie. Skórnie. Zmiana nazw. Strój niewieści. Czepce, chomla, toczenica. Bramka. Stroje swojskie. Wieńce. Przeżytki kostiumowe. Giezło. Kryzy i gargiele. Podwika. Kwef. Birety. Przewrót radykalny. Mody paryskie. Goły gors. Pudrer, muszki i rucho. Kornety i fontaże. Galanty   /120

II. Klejnoty. Klejnoty męskie. Łańcuchy. Guzy. Szkofja. Kita. Pióra egzotyczne i bajeczne. Pasy. Klejnoty niewieście. Korona. Tkanki i czepce. Kanaki. Manele i talizmany. Kamienie lekarskie. Pontały. Zawieszenia. Ferety. Martwe miliony. Perły urjańskie. Sztuka złotnicza. Handel klejnotami. Bielizna. Słaba strona garderoby. Broń. Przepych i bogactwo broni. Przesada dekoracji. Tarcze. Sajdak. Buławy i buzdygany.Formy buław i buzdyganów. Regiment. Szabla. Odmiany szabel. Rozmaitość jej nazw. Karabela. Ceny szabel. Czekan. Obuch i nadziak. Rzędy i ich bogactwa. Farbowanie koni. Srebrne i złote podkowy. Wpływ Turcji. Orjentalizacja smaku. Sarmacko-wschodni obyczaj. Amatorstwo Jana III. Złudne wrażenia. „Bogata nędza“. Zbytek bez dobrobytu. Kontrasty. Drobna szlachta. Szaraczki Mazowieckie   /146

ROZDZIAŁ CZWARTY: Dom i świat.  

I. Rodzina. Misja jej społeczna. Etyczna siła rodizny, Szerokie pojęcie rodziny. Koligacje i filiacje. Genealogowie. Kobieta. Żona przyjaciel. Mulier fortis. Wpływ kobiet. Polityka kobiet. „Kwoki“. Dzielność kobieca. Herod-baba. Rapty. Kobieta wżyciu towarzyskim. Brak zalotności.Braki wychowania. Dwór królowej jako akademia dobrego tonu. Sztuka konwersacji. „Wirthsciialt“. Świat bez kobiety i sztuki. Rzeczpospolita Babińska. Akta Babińskie. Humor w kłamstwie. Francuzi północy. Warunki konwersacji. „Gry rozmowne“. "Trefność". Człek "biesiadny". Ludzkość. Polityka. Swawolność i rubaszność. Wstydliwość słowa i druku. Talent epiczny. Pośrednie wskazówki. Niedostateczność źródeł. Scenarjusze staropolskiego życia. Salon polski. Salon XVIII w. Rococo warszawskie. Grzeczność. Jej narodowy charakter. Uroszczenia dynastów. Sarmacka gracja. Ukłon polski. Polskie maniery. „Posiadanie“. „Uczciwe“. Wyższość grzeczności polskiej. „Ludzkość“ jako termin ogłady towarzyskiej. "Ludkość" w ujemnym znaczeniu. Porywczość i rubaszność. Przykład akcji o obelgę. Mediacja obywatelska. Rzadkość pojedynków. Deprekacje. Wyroki polubowne. Równość szlachecka. Fikcja i prawda. Tytuł braterski.. Tytuł przyjacielski. Różnica oby tytułów. Tytulatury polskie. Geneza tytułów. „Raczył“. Wielmożność. Szlachetny i urodzony. Sponiewieranie tytułów. Dygnitarstwo drążkowe. Tanie tytuły   /172  

II, Gościnność. Tańce. Polonez. Jego europejska sława. Najstarsza nuta poloneza. Tańce skoczne. Chwytane koło i goniony. Cenar i galarda. Reje, firleje. Skromność tańców. Muzyka. Lutnia. Gry. Gry hazardowe. Szulerstwo. Typy kosterskie. "Dobre myśli". Wesela. „Kubek w kubek“. Oracje. Quamquam. Upominki weselne. Triumfy. Zbytek festynów. Pogrzeby. Castrum Doloris. Wspaniałość pogrzebowa. Ceremonie żałobne. Kruszenie kopji. Sobowtóry. Wielkoduszna skromność. Szkarłat żałobny. Stroje na marach. Chorągwie nagrobowe. „Labara funebria“. Konkluzje. Bankiety. Kuchnia polska. Sztuki kichmistrzowskie. Piwo a wino. Menu szlacheckie. Osobliwsze potrawy. Rozmaitość sosów polskich. Potrawy ulubione. Dawania bankietowe. Zamiłowanie w korzeniach. Dekoracja potraw. Fantazje kucharskie. Ceremonje przy ucztach. Zastawa stołu. Nożenki. Zwyczaje biesiadne. Kobiety na bankietach. Przewlekłość bankietów. „Pełne“, czyli toasty. Tłuczenie pucharu. Napoje. Śpiew i muzyka. Bankiety tłumne. Zwady przy kielichu. Życie sąsiedzkie. Zły sąsiad. "Odpowiedź". Zajazdy. Strony dodatnie. Typy sąsiedzkie. Figle sąsiedzkie. Sąsiad importun. Darmochwał. Gawędziarze. Medjator. Agitator i popularysta, Droga do krescytywy. Wzór agitatora i statysty. Recepta na popularność   /203

III. Konik, chartek, ptaszek. Koń polski. Stadniny. Zabawy rycerskie. Amazonki. Myśliwstwo. Sokolnictwo. "Unoszenie“. Ceny sokołów. Podróże. Ruchliwość szlachty. Okazje pi potrzeby podróży. Gród, roczki, kwerele. Sejmiki. Okazowania. Trudności podróży. Tabor podróżny. Orszaki magnackie. Zbytek w podróżach. Zaprzęgi. Malowane konie. Rodzaje powozów. Od esa do syza. Podróże za granicę. Cel naukowy. Zły wpływ podróży. Wyższe motywa podróży. Ich strona idealna. Fantazja i obowiązek. Nowe czynniki moralne. Polak europejski. Moment awanturniczy. Brak opisów podróży. Przygody podróżników. Legacje. Ich świetność. Bezpłodność wrażeń. Iluzje wyższości. Poczucie rzeczywistej wyższości. Górujące jednostki. Plastyczność natury polskiej. Reputacja Polski w Europie. Dostojne przykłady. Poklask humanistów. Kosztowność podróży. Ojcowskie przestrogi. Mnogość podróżników polskich. Unikanie rodaków zagranicą. Odstraszające przykłady. Dwuznaczne przykłady. Awanturnictwo. Ofiary dobroduszności. Awanturnicy  i szalbierze. Koniec starego świata   /238

Indeks naz geograficznych   .266

Indeks osobowy   /270