Znad modrego Dunaju po leniwy San. Czartoryscy z Pełkiń

Autorka: Iwona Długoń

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 496

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Fasci Radzivilliani 

Zmiany polityczne w Polsce po 1989 r. pozwoliły na swobodny rozwój badań historycznych nad dawnymi elitami, w tym także nad polską arystokracją. W mijających dekadach powstało wiele opracowań i opublikowano liczne źródła, przede wszystkim pamiętniki. Nadal jednak dużo zagadnień czeka na swoich monografistów. Nawet tak wybitne rodziny, jak Czartoryscy nie doczekały się pełnego omówienia, dlatego niniejsza książka wypełnia lukę w dziejach tego znakomitego rodu, charakteryzując dzieje tzw. linii wiedeńsko-pełkińskiej. „Wydobycie” z cienia tej rodziny jest jednym z celów postawionych przez Autorkę. Trzeba się zgodzić, że w XIX w. linia Adama Czartoryskiego odegrała ważną rolę w historii Polski, stąd jej losy zostały dokładnie omówione w historiografii polskiej i zagranicznej. Brat Adama, Konstanty i jego potomkowie osiągnęli mniej spektakularne kariery i sukcesy. Nie można jednak im odmówić zasług. Wybili się w różnych dziedzinach życia, na wielu polach aktywności. Byli mecenasami sztuki, działaczami społecznymi, politycznymi, filantropami, rolnikami i przedsiębiorcami, osobami duchownymi. Pełnili też ważną rolę kulturotwórczą w okresie swego zamieszkania w Wiedniu, znacznie wykraczającą poza obecność w polskiej diasporze. Nie ma więc wątpliwości o zasadności podjęcia badań nad tą rodziną. Autorka ma rację, że dzieje Czartoryskich z Pełkiń „nie spotkały się, jak dotąd z należytym zainteresowaniem historyków” […]. Zakres spraw, którymi Autorka zajęła się jest bardzo szeroki, nie brakuje tu licznych szczegółów, ale też ogólnych podsumowań charakteryzujących aktywność najważniejszych członków rodziny Czartoryskich. […] Baza źródłowa pracy i wykorzystana literatura przedmiotu są bardzo obszerne, wręcz imponujące […] Autorka wykonała ogromną pracę w poszukiwaniu dokumentacji o swoich bohaterach…

(z recenzji prof. dr hab. Tadeusza Epszteina)

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział 1. Wiedeńczycy z Pogonią w herbie  /27

"Konstanty - białe źródło szczęścia"  /27

Wśród wiedeńskiej elity  /39

Weinhaus  /47

Mecenasi i melomami  /55

"Agenci"  /58

Małżeństwo wbrew konwenansom  /63

Wanda i Witold  /70

Rozdział 2. Między Wiedniem a Wiązownicą  /75

Publicznie dla kraju  /75

Organizacja majątku - "Pod zarządem Dóbr Wiązownickich"  /86

Przemysł domowy  /96

"Opieka społeczna"  /99

"Prywatny kredyt"  /101

Działalność kolatorska  /102

Filanstropia  /107

Szkolnictwo  /110

Koniec i początek /115

Rozdział 3. Pełkińczycy  /121

Wierna miłość Witolda  /121

"Prosty, miły dom polski"  /133

Pomiędzy Jarosławiiem, Fryburgiem i dorosłością  /142

Reprezentacyjna siedziba w Pełkiniach  /145

Rozdział 4. W organizacjach gospodarczych i ziemiańskich  /151

W kręgu c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego  /152

Prezesura w warunkach wojennych  /16

W wolnej Polsce  /167

"Słodko-gorzki" interes /173

Dla lasów krajowych  /188

Ziemianin - pierwszy syn ojczyzny  /196

Rada Naczelna Organizacji Ziemiańskich /210

Organizacje ziemiańskie w Polsce w 1929 roku  /217

Aneks, Witold Czartoryski, Obowiązki gospodarującego na większej własności  /217

Rozdział 5. Polityka - tradycja, służba i obowiązek  /220

 W "Centrum" galicyjskiej sceny politycznej  /221

Poseł i "pan z panów"  /223

Zachowawczy reformator  /231

"Trud niepodległości" - I wojna światowa  /239

"Wykwintny książę" komisarzem Rady Regencyjnej /256 .

"Po dawnemu niezłomny" - w wolnej Polsce  /259

Rozdział6. Pro publico bono  /277

Pełkińscy kolatorzy  /277

Opiekunowie /286

Książę wychowawca /291

Dla świętej sprawy  /295

Zaufany człowiek  /299

Fundacja "Zakłady Kórnickie"  /304

Dla Jarosławszczyzny  /316

Rozdział 7. Pod centralnym zarządem dóbr pełkińskich  /319

Powiększenie i parcelacja majątku w latach 1889-1938  /319

Konarzewo /326

Bieliny  /328

Organizacja dóbr pełkińskich /331

Stadnina koni  /341

Gospodarstwo leśne /346

Cegielna i kaflarnia w Szówsku /356

Rozdział 8. W mundurach, frakach i sutannach /359

Rodzinna kompania  /359

Kościołowi i ludziom /365

Rodzinne łamigłówki - podział majątku  /373

Pomoc dla Żurawna  /381

Rozdział 9. "Zmartwienie życia u jego schyłku"  /384

Ostatni taki dzień  /384

W nowej - wrogiej rzeczywistości  /392

Nowe porządki - nacjonalizacja majątku  /401

Zakończenie  /408

Abstract  /414

Resume  /416

Bibliografia  /418

Wykaz skrótów  /459

Spis tabel  /461

Spis tablic genealogicznych  /464

Spis map  /465

Spis ilustracji /466

Indeks geograficzny  /469

Indeks osobowy  /476