Zespoły zabudowy i układ przestrzenny dawnych majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej

Autorka: Paulina Sikorska

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 412

Okładka: miękka

Format: 15,5 cm x 22,5 cm

"(...) praca obejmuje analizę terenu ziemi chełmińskiej w jej zasadniczym obszarze, bez uwzględnienia ziemi lubawskiej (przejętej przez Zakon od 1240 r.) obszarów położonych na prawym i lewym brzegu Osy, stanowiących południową część pruskiej Pomezanii, oraz ziemi michałowskiej (nabytej przez Zakon w latach 1303-1317). (...)

Zawężenie badań do terenu tej właśnie gminy wynika z chęci przedstawienia struktury przestrzennej zabudowy dworsko-folwarcznej obszaru zlokalizowanego między dwoma najsilniejszymi ośrodkami ziemi chełmińskiej - Toruniem i Chełmnem. Ta lokalizacja była istotnym elementem charakteru gospodarki prowadzonej na wspomnianym obszarze, jak również wpłynęła na powstającą zabudowę, jej styl i funkcjonalność. Ponadto położona w centrum gminy miejscowość Papowo Biskupie, w średniowieczu stanowiła ważny lokalny ośrodek gospodarczy Zakonu Krzyżackiego.Na ówczesnym obszarze gminy Papowo Biskupie można wyszczególnić 13 zespołów o charakterze dworsko-folwarcznym lub pałacowo-folwarcznym, będących w przeszłości sercem majątków ziemskich..."

(fragment Wprowadzenia, Problematyka badawcza)

Spis treści:

1. Wprowadzenie  /7

1.1. Problematyka badawcza  /7

1.2. Literatura przedmiotu i dotychczasowy stan badań  /12

2. Charakterystyka historyczna osadnictwa na ziemi chełmińskiej  /17

2.1. Początki osadnictwa  /17

2.2. Struktura administracyjna  /29

2.3. Uwarunkowania przyrodnicze badanego terenu  /46

3. Wpływ Zakonu Krzyżackiego (Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie) i Kościoła katolickiego na formowanie się osadnictwa na ziemi chełmińskiej  /54

3.1. Zmiany strukturalne osadnictwa  /54

3.1.1. Wpływ instytucji Kościoła katolickiego na zmiany osadnicze  /56

3.1.2. Wpływ administracji krzyżackiej na zmiany osadnicze  /69

3.2. Stosunki własnościowej   /82

3.2.1. Majątek Zakonu Krzyżackiego  /82

3.2.2. Majątek Kościoła katolickiego  /87

4. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze działalności majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej od końca XVIII w. do połowy XX w.  /93

4.1. Czynniki prawno-gospodarcze  /97

4.2. Czynniki społeczne /110

5. Charakterystyka zabudowy majątków ziemskich w gminie Papowo Biskupie  /116

5.1. Rola zespołów zabudowy dawnych majątków ziemskich w strukturze osadniczej  /119

5.1.1. Funkcje gospodarcze i społeczne dawnych majątków ziemskich  /119

5.1.2. Położenie w sieci osadniczej oraz układ przestrzenny zespołów zabudowy dawnych majątków ziemskich  /132

5.2. Historia rozwoju miejscowości oraz majątków ziemskich w gminie Papowo Biskupie  /165

5.3. Struktura i elementy zespołów dworsko-folwarcznych w gminie Papowo Biskupie  /204

5.3.1. Budynki mieszkalne właścicieli  /207

5.3.2. Parki i kompozycje zieleni  /226

5.3.3. Zabudowa gospodarcza  /238

5.3.4. Zabudowa dla pracowników folwarcznych  /267

5.3.5. Młyny wiatrowe /290

5.3.6. Inne elementy zabudowy w tym ogrodzenia i bramy wjazdowe /297

5.4. Wpływ zespołów dworsko-folwarcznych na zmiany w sieci osadniczej  /310

6. Kierunki przekształceń i współczesne możliwości wykorzystania istniejącej zabudowy dawnych majątków ziemskich /316

6.1. Wieś na ziemi chełmińskiej w okresie międzywojennym  /316

6.2. Wieś na ziemi chełmińskiej w okresie od II wojny światowej do 1989 r.  /336

6.2. Zespoły zabudowo dawnych majątków ziemskich na ziemi chełmińskiej w III Rzeczpospolitej  /345

7. Podsumowanie i wnioski /351

Bibliografia  /356

Spis fotografii /368

Spis rycin  /372

Spis wykresów /374