Zesłańcy postyczniowi na Syberii Zachodniej w opinii rosyjskiej administracji i ludności syberyskiej część 1

Redakcja: Swietłana Mulina, Stanisław Wiech

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 376

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

seria: Polacy – Syberia. XVIII-XIX wiek, tom 4

Książka w większości jest po rosyjsku

Prezentowane opracowanie stanowi czwarty tom z serii wydawniczej: „Po­lacy – Syberia. XVIII-XIX wiek”. W pracy zamieszczone zostały materiały ukazujące stosunek przedstawicieli zachodniosyberyjskich oraz centralnych organów władzy i administracji do zesłańców postyczniowych. Są to dokumenty urzędowe, które zachowały się w rosyjskich archiwach: cyrkularze, tajna korespondencja, sprawozdania, raporty, notatki i materiały śledcze. Tego rodzaju dokumentacja pozwala na określenie stanowiska poszczególnych urzędników lub organów władzy wobec różnorodnych spraw z zakresu ich kompetencji. Jest to tym bardziej ważne i interesujące, że zakrojona na szeroką skalę zsyłka powstańców styczniowych stała się poważnym problemem zarówno dla władz centralnych, jak i urzędników syberyjskich. Zesłanie Polaków pobudziło aktywność ustawodawczą i zmusiło funkcjonariuszy państwowych wszystkich szczebli do zastanowienia się nad kwestią urządzenia polskich imigrantów. Dokumenty zamieszczone w niniejszym zbiorze dobitnie obrazują proces kształtowania się systemu nadzoru nad zesłańcami, ewolucję roli policji lokalnej, gubernatorów i żandarmów w organizacji dozoru policyjnego. Pokazują również, w jaki sposób zadania administracyjne kolidowały lub pokrywały się z osobistymi ambicjami przedstawicieli syberyjskiej elity urzędniczej.

Spis treści:

Swietłana A. Mulina - Wstęp  /13/29

Rozdział I. Wyższe organy administracji państwowej o zesłańcach politycznych (Oprac. S. Wiech) 

Nr 1. 28 maja 1863 r. [Sankt Petersburg] - Zarządzenie ministra spraw wewnętrznych P.A. Wałujewa nr 79 dla naczelnika guberni dotyczące porządku nadzoru policyjnego nad osobami, które ujawniły szkodliwe dążenia polityczne  /47

Nr 2. 24 czerwca 1864 r. [Sankt Petersburg] - Wniosek Komitetu Zachodniego w sprawie osadzania na zamieszkanie polskich zesłańców politycznych z Kraju Zachodniego  /55

Nr 3. [Tobolsk] - Sprawozdanie gubernatora tobolskiego za 1864 rok  /58

Nr 4. [Omsk] - Sprawozdanie z zarządzania Syberią Zachodnią za 1864 rok  /69

Nr 5. [Tobolsk] - Sprawozdanie gubernatora tobolskiego za 1865 rok  /75

Nr 6. [Omsk] - Sprawozdanie z zarządzania Syberią Zachodnią za 1865 rok  /78

Nr 7. 24 sierpnia 1866 r. Omsk - Doniesienie naczelnika 8. Okręgu Żandarmerii N.N. Politkowskiego do Szefa Żandarmów  /81

Nr 8. [Sankt Petersburg] - Sprawozdanie Szefa Żandarmów P.A. Szuwałowa z działalności III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii i Korpusu Żandarmów za 186 rok  /84

Nr 9. 6 marca 1867 r. Tomsk - Doniesienia oficera sztabowego Korpusu Żandarmów majora Tica do Szefa Żandarmów P.A. Szuwałowa 1.  /91

Nr 10. 23 marca 1867 r. Omsk - Pismo generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.P. Chruszczowa do ministra spraw wewnętrznych P.A. Wałujewa  /102

Nr 11. 27 marca 1867 r. [b.m.] - Notatka o rodzinach zesłańców politycznych  /103

Nr 12. 2 kwietnia 1867 r. Omsk - Wiernopoddańczy raport generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.P. Chruszczowa dla Aleksandra II  /105

Nr 13. 20 maja 1867 r. Sankt Petersburg - Wniosek III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii skierowany do ministra spraw wewnętrznych A.P. Wałujewa z dołączoną notatką o położeniu polskich zesłańców w okręgu kańskim  /108

Nr 14. 16 grudnia 1867 r. [Omsk] - Wniosek Głównego Zarządu Syberii Zachodniej skierowany do ministra spraw wewnętrznych  /111

Nr 15. [Omsk] - Sprawozdanie z zarządzanie Syberią Zachodnią za 1867 rok  /113

Nr 16. 29 lutego 1868 r. Tobolsk - Doniesienie naczelnika Tobolskiego Gubernialnego Zarządu Żandarmerii pułkownika I.A. Łaksa do Szefa Żandarmów P.A. Szuwałowa 1.  /117

Nr 17. [Omsk] - Sprawozdanie z zarządzania Syberią Zachodnią za 1868 rok  /133

Nr 18. 12 października 1869 r. Sankt Petersburg - Wiadomość naczelnika Sztabu Głównego dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.P. Chruszczowa  /134

Nr 19. 21 października 1880 r. [Sankt Petersburg] - Pismo Departamentu Spraw Duchownych Obcych Wyznań do ministra spraw wewnętrznych  /135

Rozdział II. Polscy zesłańcy w korespondencji urzędowej zachodniosyberyjskiej administracji (oprac. S. Mulina)

Nr 1. 10 sierpnia 1864 r. Omsk - Doniesienie policmajstra omskiego do I Oddziału Głównego Zarządu Syberii Zachodniej  /141

Nr 2. 12 października 1864 r. Tomsk - Wniosek gubernatora tomskiego G. Lerche skierowany do generała-gubernatora Syberii Zachodniej  /142

Nr 3. 3 marca 1865 r. Tobolsk - Zarządzenie gubernatora tobolskiego A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego  /146

Nr 4. 8 kwietnia 1865 r. Tobolsk - Tajne zarządzenie tobolskiego gubernatora A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego /148

Nr 5. 12 kwietnia 1865 r. Tobolsk - Zarządzenie tobolskiego gubernatora  A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego  /149

Nr 6. 3 września 1865 r. Tobolsk - Notatka gubernatora tobolskiego A.I. Despot-Zenowicza "O urządzeniu bytu zesłańców politycznych w guberni tobolskiej"  /150

Nr 7. 4 października 1865 r. Tobolsk - Zarządzenie tobolskiego gubernatora A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego  /185

Nr 8. 17 listopada 1865 r. Tobolsk - Zarządzenie tobolskiego gubernatora A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego  /186

Nr 9. 8 grudnia 1865 r. Tobolsk - Zarządzenie tobolskiego gubernatora A.I. Despot-Zenowicza dla horodniczego Kurganu M.A. Karpińskiego  /187

Nr 10. 4 lutego 1866 r. [Tobolsk] - List gubernatora tobolskiego A.I. Despot-Zenowicza do generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.O. Diugamela  /188

Nr 11. 25 lutego 1866 r. [Tobolsk] - Notatka tobolskiego gubernatora A.I. Despot-Zenowicza do generała-gubernatora Syberii Zachodniej /191

Nr 12. 18 marca 1866 r. Tomsk - Wniosek naczelnika guberni tomskiej skierowany do generała-gubernatora Syberii Zachodniej w sprawie niebezpieczeństw wynikających z obecności znacznej liczby zesłańców w Syberii Zachodniej  /198

Nr 13. 26 lipca 1866 r. Minusińsk - Notatka radcy nadwornego M.N. Nieczajewa  /201

Nr 14. 6 października 1866 r. Semipałatyńsk - Opinia wojennego gubernatora obwodu semipałatyńskiego G.A. Kołpakowskiego przedstawiona generałowi-gubernatorowi Syberii Zachodniej w sprawie możliwości zamieszkania w Semipałatyńsku przestępców politycznych bez zasiłku państwowego  /203

Nr 15. 31 grudnia 1866 r. Tobolsk - Wniosek naczelnika guberni tobolskiej skierowany do generała-gubernatora Syberii Zachodniej  z dołączoną notatką o rozporządzeniach naczelnika guberni tobolskiej, wydanych w latach 1863-1866 w sprawie nadzoru nad zesłanymi za polityczne dążenia oraz zesłanymi za polityczne przestępstwa  /205

Nr 16. 1866 r. [Tobolsk] - Instrukcja dla policji wydana przez naczelnika guberni tobolskiej  /217

Nr 17. 1866 r. [Tobolsk] - Instrukcja dla niższych funkcjonariuszy wydana przez naczelnika guberni tobolskiej  /225

Nr 18. 2 stycznia 1867 r. Omsk - Tajne pismo generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.P. Chruszczowa do starszego urzędnika do zadań specjalnych przy Głównym Zarządzie Syberii Zachodniej - radcy M. Popowa  /228

Nr 19. 25 stycznia 1867 r. Tomsk - Raport Pułkownika Korpusu Żandarmów Rykaczowa dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.P. Chruszczowa z dołączoną notatką na temat ustępstw okazanych przestępcom politycznym w Tobolsku  /231

Nr 20. 8 lutego 1867 r. Kurgan - Wyjaśnienia radcy tytularnego Karpińskiego dla urzędnika do specjalnych poruczeń przy Głównym Zarządzie Syberii Zachodniej - nadwornego radcy M. Popowa  /243

Nr 21. 18 marca 1867 r. [b.m.] - Pismo do generała-gubernatora Syberii Zachodniej  /250

Nr 22. 31 sierpnia 1867 r. [b.m.] - Okólnik wydany przez M. Kurbanowskiego dla miejskich i ziemskich policji w sprawie obserwowania zesłańców politycznych znajdujących się pod nadzorem w guberni tobolskiej  /252

Nr 23. 1868 r. Omsk - Raport starszego urzędnika do specjalnych poruczeń przy Głównym Zarządzie Syberii Zachodniej radcy kolegialnego M. Popowa dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej  /254

Nr 24. 27 września 1873 r. Tomsk - Wniosek tomskiego gubernatora A.P. Suprunienki skierowany dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej w sprawie wyrażenia zgody na obejmowanie przez polskich przesiedleńców posady wiejskich pisarzy  /274

Rozdział III. Donosy mieszkańców Syberii w sprawach polskich zesłańców (oprac. A. Krich)

Nr 1. 29 września 1863 r. Tobolsk - Donos dymisjonowanego sztabskapitana J.M. Romanowicza do cesarza Aleksandra II  /279

Nr 2. 13 października 1863 r. Tobolsk - Donos dymisjonowanego sztabskapitana J.M. Romanowicza do zarządzającego III Oddziałem Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii Szefa Żandarmów W.A. Dołgorukowa  /288

Nr 3. 24 września 1866 r. Sankt Petersburg - List motywacyjny dymisjonowanego sztabskapitana J.M. Romanowicza do Szefa Żandarmów P.A. Szuwałowa 1. wraz z kopią donosu J.M. Romanowicza z 29 września 1863 r. do cesarza Aleksandra II  /293

Nr 4. 18-21 października 1864 r Jenisejsk - List anonimowy do wileńskiego generała-gubernatora M.N. Murawjowa  /296

Nr 5. Nie wcześniej niż 25 lutego 1866 r. Irkuck - Zbiorowy list anonimowy do wileńskiego generała-gubernatora M.N. Murawjowa  /303

Nr 6. 8 stycznia 1866 r. Omsk - Doniesienie podpułkownika Korpusu Żandarmów W.P. Rykaczewa do generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.O. Diugamela  /309

Nr 7. 10 stycznia 1866 r. Omsk - Raport oficera sztabowego Omskiego Korpusu Żandarmów W.P. Rykaczewa dla naczelnika III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii, Szefa Żandarmów W.A. Dołgorukowa  /311

Nr 8. 25 kwietnia 1866 r. Omsk - Raport naczelnika 8. Okręgu Korpusu Żandarmów N.N. Politkowskiego dla naczelnika III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii, Szefa Żandarmów W.A. Dołgorukowa  /313

Nr 9. Nie wcześniej niż maj 1866 r. [b.m.] - Anonimowy donos  /315

Nr 10. 4 maja 1866 r. Tomsk - Raport oficera sztabowego Korpusu Żandarmów guberni tomskiej majora Krietłowica dla naczelnika III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii generała-majora N.W. Mieziencewa  /324

Nr 11. 4 maja 1866 r. Tomsk - Załącznik do raportu oficera sztabowego Korpusu Żandarmów guberni tomskiej majora Krietłowica adresowanego do naczelnika III Oddziału Własnej Jego Cesarskiej Mości Kancelarii generała-majora N.W. Mieziencewa  /325

Nr 12. 16 czerwca 1866 r. Tobolsk - Raport gubernatora tobolskiego A.I. Despot-Zenowicza dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.O. Diugamela  /330

Nr 13. 7 czerwca 1866 r. Kurgan - Kopia listu starosty miasta Kurgan Papułowa do gubernatora tobolskiego A.I. Despot-Zenowicza  /334

Nr 14. 18 lipca 1868 r. Tobolsk - Doniesienie Gollikowa, sprawującego urząd policmajstra miasta Tobolska, do pełniącego obowiązki gubernatora tobolskiego M.N. Kurbanowskiego  /335

Nr 15. 24 grudnia 1865 r. Omsk - Notatka podpułkownika Korpusu Żandarmów W.P. Rykaczewa "O utworzeniu tymczasowych zarządów policji" dla generała-gubernatora Syberii Zachodniej A.O. Diugamela  /336

Bibliografia  /347

Indeks nazwisk  /355

Indeks nazw miejscowych  /367