Ze wszech ksiąg najbardziej godna przeczytania… Wokół De revolutionibus Mikołaja Kopernika

Praca zbiorowa

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 355

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 21,00 cm x 24,00 cm

Seria: Prace Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu 2

Katalog wystawy

De revolutionibus stanowi zarówno punkt dojścia, jak i punkt wyjścia w opowieści o procesach intelektualnych, których było efektem i które zostały uruchomione w następstwie jego powstania. W pierwszej części wystawy pokazane zostały druki astronomiczne sprzed powstania De revolutionibus. Wiemy lub możemy przypuszczać, że Kopernik wykorzystywał je w swoich badaniach naukowych. Drugą część wystawy stanowią wspomniane już egzemplarze trzech wydań De revolutionibus (1543, 1566, 1617) oraz Narratio prima (Biblioteka Elbląska) i De lateribus et angulis triangulorum (Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku). Trzecia część wystawy to dzieła powstałe jako reakcja na De revolutionibus. Oprócz prac autorstwa m.in. Giordano Bruno, Tychona Brahego, Galileusza, Johannesa Keplera czy Jana Heweliusza prezentowany jest również Index Librorum Prohibitorum. Czwarta część pokazuje wydania De revolutionibus z XIX–XX w. oraz tłumaczenia na języki nowożytne. Piątą część wystawy buduje kolekcja grafik z przedstawieniami Kopernika z XVI–XX w.

Wystawie towarzyszy 17 plansz, prezentujących 14 zachowanych w zbiorach polskich egzemplarzy pierwszego wydania De revolutionibus, przechowywanych w 12 bibliotekach naukowych naszego kraju: w Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Kórniku i Płocku. Większość z nich zachowała się w znakomitym stanie, co jest zasługą nie tylko dobrych warunków przechowywania i troski ich właścicieli, lecz także zabiegów konserwatorskich. Niezwykle ciekawie przedstawia się proweniencja tych woluminów. Ich właścicielami były zarówno osoby prywatne (uczeni, arystokracja, ziemiaństwo, patrycjusze, bibliofile), jak i biblioteki o charakterze instytucjonalnym (klasztorne, szkolne, uczelniane, miejskie, dworskie). Zachowane w zbiorach polskich egzemplarze De revolutionibus zyskiwały też różnorakie oprawy. Największą część tego zasobu okrywają oryginalne okładziny z epoki druku (XVI w.), kilka opraw wykonano w wiekach XVII–XIX, reszta zaś to produkty współczesnych warsztatów, sporządzone podczas prac restauratorskich i konserwatorskich w ubiegłym stuleciu. Ślady użytkowania, jakie pozostawili na interesujących nas kodeksach ich właściciele i czytelnicy, dowodzą, że dzieło Kopernika, przynajmniej u niektórych z nich wzbudzało zainteresowanie. Generalnie należy stwierdzić, że tekst De revolutionibus najobficiej komentowali przede wszystkim ci z jego czytelników, którzy zajmowali się działalnością naukową lub obracali się w takich kręgach. Najmniej śladów lektury odnajdujemy w woluminach pochodzących z bibliotek dworskich, szkolnych, czy publicznych.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Krzysztof Nierzwicki, Liliana Lewandowska, Magdalena Nierzwicka. Przedmowa   /9

Janusz Małłek, Maciej Mikołajewski, Krzysztof Nierzwicki. Pierwsza edycja De revolutionibus Mikołaja Kopernika (Norymberga 1543)   /13

Jak doszło do publikacji dzieła Mikołaja Kopernika? /13

Rozczarowanie związane ze zmianą tytułu dzieła i dołączeniem przedmowy Andreasa Osiandra wbrew intencji autora   /22

Treść I wydania De revolutionibus Mikołaja Kopernika  /25

De revolutionibus Mikołaja Kopernika to "książka, której nikt nie przeczytał"  /46

Polskie egzemplarze pierwszego wydania De revolutionibus Mikołaja Kopernika  /48

Katalog  /83

Wystawa planszowa. Mikołaj Kopernik De revolutonibus orbium coelestium egzemplarze pierwszego wydania ze zbiorów bibliotek polskich   /85

Wystawa artefaktów. Rękopisy, druki, grafika  /115

Dzieła przedkopernikańskie  /116

Wydania De revolutionibus Mikołaja Kopernika (1543, 1566, 1617)   /151

Dzieła pokopernikańskie  /176

Współczesne wydania De revolutionibus Mikołaja Kopernika  /226

Wizerunki Mikołaja Kopernika  /253

Autorzy not katalogowych   /338

Autorzy fotografii  /339

Wykaz instytucji współtworzących wystawę planszową   /340

Wykaz siglów   /341

Wybór wykorzystanych źródeł i opracowań   /342

Indeks nazwisk  /349