Zbiory materiałów życia publicznego jako typ książki rękopiśmiennej w czasach staropolskich (1660-1760)

Autor: Maciej Matwijów

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 574

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Praca dotyczy jednego z rodzajów książek rękopiśmiennych czasów staropolskich, w których gromadzono i rejestrowano materiały życia publicznego, zarówno o charakterze aktowym, związane z realizacją czynności urzędowych osób i instytucji (np. uniwersały i zarządzenia królewskie, konstytucje sejmowe, lauda i instrukcje sejmikowe, traktaty międzynarodowe, korespondencja urzędowa, mowy sejmowe senatorów i posłów ziemskich), jak i prywatnym, związane z uczestnictwem w życiu publicznym (np. publicystyka polityczna, manifesty, satyry, paszkwile, korespondencja prywatna o tematyce publicznej, także diariusze i relacje zgromadzeń publicznych). W polskiej terminologii biblioteczno-archiwalnej znane są one przeważnie pod terminami silva rerum i miscellanea. W Rzeczypospolitej szlacheckiej zajmowały one ważne miejsce w repertuarze książki rękopiśmiennej – stały się jednym z najliczniejszych jej rodzajów i podstawowym gatunkiem prywatnej dokumentalistyki bieżącego życia publicznego, ważnej zwłaszcza dla piśmiennictwa o charakterze nieoficjalnym i nieurzędowym, niegromadzonym i nierejestrowanym w urzędowych księgach wpisów. W tym też kryje się znaczenie tego rodzaju dzieł – bez nich nie przetrwałoby do naszych czasów wiele ulotnych pism publicystycznych, listów prywatnych dotyczących spraw publicznych i innych tego typu materiałów. Pod względem sposobu opracowania i zawartości treściowej stanowią one także odbicie poziomu intelektualnego, poglądów politycznych i zainteresowań czytelniczych ówczesnego społeczeństwa, dzięki czemu stanowią one same w obie ważne źródło historyczne.

Spis treści: 

Wykaz skrótów /7

Wstęp /11

Rozdział 1. Książka rękopiśmienna w XVII-XVIII w. /23

1. Rola rękopisu w kulturze piśmienniczej w czasach nowożytnych /23
2. Repertuar produkcji rękopiśmiennej /33
3. Udział w obiegu czytelniczym /57

1. Rodzaje materiałów i ich miejsce w funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa /75
2. Druk i rękopis jako dwie formy rozpowszechniania /91
3. Sposoby rozpowszechniania /106
4. Obecność w sferze publicznej /136

1. Geneza i uwarunkowania społeczno-historyczne /145
2. Czynniki określające przynależność do sfery książki rękopiśmiennej /149
3. Rodzaje zbiorów. Ich konstrukcja /181
4. Przegląd rękopiśmiennego dorobku piśmienniczego /196
5. Edycje drukowane /210

1. Uwagi wstępne /219
2. Szlachta - ziemianie /221
3. Senatorowie i dygnitarze państwowi /248
4. Środowisko urzędników centralnej administracji państwowej /262
5. Środowisko urzędników prywatnych /282
6. Mieszczaństwo /291
7. Duchowieństwo /300
8. Środowiska nieustalone /306

1. Kompozycja dzieł i dobór materiałów /309
2. Układ materiałów /328
3. Redakcja dokumentów piśmienniczych /341
4. Pozostały aparat redakcyjny (tytuły, wstępy, odsyłacze, spisy zawartości, paginacja, komentarze) /354
5. Szata graficzna /367
6. Obecność materiałów nierękopiśmiennych /382

1. Uwagi wstępne /385
2. Korespondencja /390
3. Akta urzędowe /399
4. Mowy /408
5. Publicystyka i manifesty /422
6. Satyry, paszkwile, utwory literackie o treści politycznej /445
7. Nowiny (gazety pisane) /454
8. Diariusze i relacje z wydarzeń publicznych /455
9. Akta prywatne /462
10. Inne /465
11. Uwagi końcowe /465

Rozdział 7. Właściciele i użytkownicy /467

Zakończenie /487

Summary. The collections of public life documents as a type of manuscript book in the Old Polish times (1660-1760) /490

Bibliografia przedmiotowa /495

Spis ilustracji /513

Indeks osobowy /517

Indeks ważniejszych rękopisów /537