Zapiski o latach 1597-1614. O wojnie i niewoli

Zapiski dobrze obrazują dylemat, przed jakim stanął młody Karl w połowie lat dziewięćdziesiątych. Jego ojciec, książę Karol Suermański, dążył do przejęcia władzy. Sposobność po temu uzyskał po koronacji swego bratanka Zygmunta w roku 1594. [...]

Przez krótki czas w roku 1599 Gyllenhielm był admirałem szwedzkiej floty na Bałtyku. Do jego zadań należało patrolowanie morza i zwalczanie okrętów Zygmunta III, a także zajmowanie statków lubeckich. Wziął też udział w kolejnej wyprawie księcia do Finlandii, tego samego 1599 roku, a potem w latach 1600-1601 walczył w Inflantach. Otrzymywał wówczas niełatwe zadania i wykonywał je, mimo, że nie był doświadczonym żołnierzem. Cieszył się dużym zaufaniem księcia. W jego przydziałach widać, że dodawano mu bardziej doświadczonych współdowódców. Stawał mężnie pod Karksi, Erlaa, Kokenhausen, Rygą. Potyczki i bitwy kończyły się zazwyczaj porażkami, choć Karl Karlsson wychodził z nich cało. Lecz szczęście opuściło go, kiedy wysłany do obrony Wolmaru, musiał skapitulować w grudniu 1601 roku i dostał się do polskiej niewoli u kanclerza Jana Zamoyskiego. Zdarzenia w Inflatach są dokładnie opisane w Zapiskach, przywoływanie ich w tym miejscu byłoby tylko powtarzaniem relacji. Historycy podnoszą wartość tego źródła właśnie z uwagi na opis wojny inflanckiej. 

[Ze Wstępu]

Spis treści:

Wstęp  /7

Zapiski - podstawa wydania i zasady przyjęte w tłumaczeniu /10

1. [Zapiski z lat 1597-1601]. Relacja i krótki memoriał o przybyciu króla Zygmunta z wojskiem i z wrogością do ojczyzny i do wuja, księcia Karola Sudermańskiego  /15

[Rok 1597]  /15

[Wyprawa księcia Karola Sudermańskiego do Finlandii]  /20

[Rok 1598]  /24

[Zygmunt III przybywa do Szwecji]  /28

[Bitwa pod Stangebo 25 września 1598 roku]  /35

[Zdarzenia po bitwie]  /38

[Sprawa Jacoba Neafa]  /40

[Karl Karlsson w Vasteras]   /41

[Podróż króla Zygmunta III do Gdańska]  /45

[Oblężenie miasta Kalmar]  /47

[Upadek miasta Kalmar]  /53

[Upadek zamku Kalmar]  /58

[Prześladowania]  /60

[Znaki]  /61

[Spór z Lubeką i młody Gustaw Adolf]  /61

[Ekspedycja morska w roku 1599]  /63

[Stosunki księcia z królem]  /66

[Ekspedycja do Finlandii]  /71

2. Kontynuacja opowieści o drugim ataku księcia Karola na Finlandię, gdy zajął cały ten kraj w roku 1599  /75

[Sprawy w Inflantach]  /76

[Bekiesz]  /77

[Poselstwo do króla Danii]  /79

{Riksdag w Linkoping w roku 1600]  /79

[Gyllemhiem w Inflantach]  /82

[Karkus]  /85

[Fellin]  /91

[Dorpat i dalsze zdarzenia w Inflantach pod koniec roku 1600]  /92

[Wenden i Wolmar]  /96

[Oblężenie Kokenhausen]  /100

[Dalsze krwawe zdarzenia pod Kokenhausen]  /105

[Starcie pod Erlaa]  /106

[Bitwa pod Kokenhausen 23 czerwca 1601]  /110

3. Kontynuacja relacji o bitwie pod Kokenhausen i oblężeniu Wolmaru /119

[Oblężenie miasta Rygi]  /124

[Przejście na kwatery zimowe]  /126

[Stan umocnień Wolmaru]  /128

[Obrona Wolmaru]  /129

[Początki niewoli]  /135

[Podróż do Wilna]  /140

[Spotkanie z królem Zygmuntem III]  /142

[Dalsze zdarzenia w niewoli]  /148

[W Malborku i w Rawie]  /150

[Nieudana wymiana jeńców]  /152

[Trudy niewoli]  /154

[Królewski zamek w Warszawie i Ryga]  156

[Uwolnienie w grudniu 1613]  /161

Indeks nazw osobowych /165

Indeks nazw geograficznych  /171