Wzrost potęgi Moskwy

Autor: Henryk Paszkiewicz

Rok wydania: 2000

Liczba stron: 420

Okładka: twarda

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

Wzrost potęgi Moskwy (The Rise of Moscow,s Power,London 1983) stanowi trzecią część trylogii Henryka Paszkiewicza. Część I "Początki Rusi" (The Origin of Russia, London 1954), ukazała się po polsku w 1996 r., a część II - "Powstanie narodu ruskiego" (The Making of the Russian Nation, London 1963) - w 1998 r. W ten sposób dzieło, nad którym znakomity historyk pracował blisko 30 lat, wchodzi w całości do polskiego obiegu naukowego jako brakujące ogniwo polskiej powojennej historiografii. Autor, który dzieli - nie z własnego wyboru - losy polskiej powojennej emigracji, pisał po polsku, a jeżeli zdecydował się ogłosić je po angielsku, to miał na uwadze naukę światową, w wysokim stopniu zdaną na wiedzę skażoną przez wschodnioeuropejski system totalitarny. Dzieło, choć dyskusyjne i w zasadniczym toku myślenia, i w niektórych szczegółowych tezach, zdumiewa mistrzostwem źródłoznawczych wywodów i historycznych analiz, a zarazem urzeka rozległością badawczych horyzontów i pisarską akrybią. Należy na pewno do klasyki naszej historiografii. Autor nie zdołał go jednak dokończyć. Zmarł 8 grudnia 1979 niemal w trakcie tworzenia, pół godziny po napisaniu ostatniego zdania. Jak relacjonuje w pośmiertnej angielskiej edycji obecnego tomu prof. Karolina Lanckorońska, rozdział X miał być w zamyśle Autora ostatnim.Praktycznie zabrakło więc zakończenia, które byłoby zapewne świetnym zamknięciem, syntetyzującym całość wywodów. "Wzrost potęgi Moskwy" wydaje się najbardziej interesującą częścią całej trylogii. Wchodzi w styczność z problematyką Wielkiego Księstwa Litewskiego, a więc dotyka spraw jak najbardziej nam bliskich. Mniej w nim analiz i polemik, a więcej pozytywnego wykładu, jest zatem w czytaniu łatwiejszy. W znacznym stopniu opiera się bowiem na analizach wcześniej przeprowadzonych, a w odniesieniu do czasów mniej odległych: Iwana Kality i Dymitra Dońskiego, ma już znacznie pewniejszą podstawę źródłową. Jest książką, która - choć nie trafi pod strzechy - to przecież zainteresuje nie tylko specjalistów, ale również szerszy krąg czytelniczy. Stanowi w pewnym sensie posumowanie całego dzieła, a więc także pierwszej i drugiej części trylogii.

Spis treści

Przedmowa.  Jerzy Wyrozumski   /VII

Część pierwsza. Wprowadzenie do wczesnej historii Europy wschodniej /

Rozdział I.  Ziemia i człowiek /3

Rozdział II.  Dawna Ruś  /11

Rozdział III.  Początki chrześcijaństwa na wschodzie Europy  /21

Część druga.  Okres przedmoskiewski w rejonie górnej Wołgi

Rozdział IV.  Rejon górnej Wołgi w IX-XI wieku /33

Rozdział V. Rejon górnej Wołgi w XII wieku  /67

Część trzecia. Droga Moskwy do hegemonii

Rozdział VI.  Podpój tatarski /105

Rozdział VII.  Początki Rosji  /143

Rozdział VIII.  Iwan Kalita  /182

Rozdział IX.  Siemion Iwanowicz /220

Rozdział X.  Dymitr Doński /273

Dodatki

Strefy geograficzne równiny wschodnioeuropejskiej /299

Plemiona ugrofińskie /303

Słowiańskie pochodzenie dawnej Rusi  /309

U źródeł Dźwiny, Wołgi i Dniepru /319

Kolonizacja słowiańska na terytorium Mery /327

Tablice genealogiczne

Mapy:  

1.      1. Europa wschodnia (X-XIV w.) 

2.       2. Terytorium Mery   /po s. 370

Wykaz skrótów /371

Bibliografia /375

Indeks, oprac. Krzysztof W. Zięba /399