Wyparte. Odroczone. Odrzucone. Niemiecki dług reparacyjny wobec Polski i Europy

Autorzy: Karl Heinz Roth, Harmut Ruben

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 424

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Historia problemu niemieckiego długu reparacyjnego wobec Polski i innych europejskich krajów.

Republika Federalna Niemiec od samego początku swojego istnienia odrzucała żądania odszkodowawcze krajów, które ucierpiały w wyniku okupacji hitlerowskiej w czasie drugiej wojny światowej. Niemieccy badacze – historyk Karl Heinz Roth i politolog Hartmut Rübner – w swojej książce analizują przebieg niemieckiej okupacji w Polsce, ujawniają strategie, do których Niemcy uciekały po wojnie, by odmówić wypłaty reparacji, oraz starają się oszacować wielkość niemieckiego długu reparacyjnego. Wychodząc z punktu widzenia opartego na prawie międzynarodowym, udowadniają zasadność greckich i polskich żądań oraz proponują swoje rozwiązanie kwestii reparacji.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa do wydania polskiego   /9

Część A - Karl Heinz Roth 

I. Sprawa reparacji: aspekty metodologiczne i historyczne  /11

Reparacje w prawie międzynarodowym  /11 Wersalski traktat pokojowy i długi cień sprawy reparacji  /20

II. Eksploatacja i eksterminacja: okupacja Polski (1939-1945)  /29

Cele strategiczne i etapy niemieckiej władzy okupacyjnej w Polsce  /30 Rola terroru i polityki eksterminacji  /37 Eksploatacja i rujnowanie gospodarki narodowej   /42 Nowy ład eksterminacji: "polityka narodowościowa" i "Generalny Plan Wschodni"  /64

III. Polska jako teren doświadczalny: okupacja Polski w porównaniu z innymi okupowanymi krajami Europy   /73

Zniszczenie państwa narodowego   /73 Rozczłonkowanie terytorialne  /75 "Polityka narodowościowa"  /77  Rujnowanie gospodarki narodowej I: pierwsza faza grabieży  /80 Rujnowanie gospodarki narodowej II: ekscesywne czerpanie z bieżącej produkcji  /81 Rujnowanie gospodarki narodowej III: praca przymusowa  /82 Rujnowanie gospodarki narodowej IV: wyzysk finansowy  /85 Rujnowanie gospodarki narodowej V: przymusowe kredyty w polityce handlowej (clearing) /86  Grabież dzieł sztuki i archeologicznych dóbr kultury /88 Wywłaszczenia i powiązania kapitałowe  /90 Eksterminacja Żydów europejskich /92  Terror jako główny instrument polityki okupacyjnej  /95 Kolaboracja i polityka okupacyjna  /98  "Spalona ziemia"  /101  Los stolic i metropolii  /103  Podziemna ekonoma  /108 Straty i skutki demograficzne  /110  Typologia niemieckiej polityki okupacyjnej  /112

IV. Polityka aliantów w sprawie reparacji: od planowania do zimnej wojny   /115

Debaty ekspertów /115 Sprawa reparacji na wojennych konferencjach mocarstw sprzymierzonych  /120 Konferencja poczdamska i utworzenie wschodniej i zachodniej strefy reparacji  /126  Niepowodzenie sojuszniczej polityki reparacji  /128  Radziecka polityka reparacji w radzieckiej strefie okupacyjnej i NRD  /130

V. Polska jako część wschodniej strefy reparacji (1945-1953)  /133

Przekazanie obszarów na wschód od linii Odry i Nysy jako pośrednie świadczenie reparacyjne i polsko-radzieckie porozumienie w sprawie reparacji   /133 Sprawa reparacji z punktu widzenia polskiego ruchu oporu i rządu na uchodźstwie  /137 Inicjatywa związków ofiar okupacji i bojowników ruchu oporu  /140  Przymusowe wysiedlenia i odbudowa obszarów na wschód od linii Odry i Nysy Łużyckiej  /141  Radzieckie dostawy reparacyjne dla Polski   /145  Polska rezygnacja z reparacji z sierpnia 1953 roku - deklaracja intencji  /147

VI. Rozwój sytuacji w zachodniej strefie reparacyjnej (1945-1951)   /151

Założenia koncepcyjne USA i Wielkiej Brytanii  /151  Parysa konferencja w sprawie reparacji (listopad-grudzień 1945 r.)   /153  Działalność Międzysojuszniczej Agencji Reparacyjnej  /154  Demontaże w strefach zachodnich   /157

VII. Polityka zachodnioniemieckiej elity władzy w sprawie reparacji do końca lat osiemdziesiątych  /161

Wstępny wkład do integracji z Zachodem: traktat w sprawie regulacji kwestii wynikłych z wojny i okupacji, układ luksemburski i umowa londyńska w sprawie długów niemieckich (Uberleitungsvertrag; umowa z Izraelem i Jewish Claims Conference; umowa londyńska  /163  Zachodnioniemieckie "zadośćuczynienie"   /179  Porozumienie w sprawie odszkodowań z "państwami zachodnimi"  /189  "Nowa polityka wschodnia" a sprawa odszkodowań /194   Spory z Polską Rzecząpospolitą Ludową w sprawie odszkodowań do 1970 r.  /200   Indywidualne świadczenia odszkodowawcze NDR  /203  Próba bilansu  /204

VIII. Traktat dwa plus cztery i jego następstwa  /209

Pominięcie sprawy reparacji  /211  "Dobrowolne fundusze pomocy" w celu odpierania roszczeń o odszkodowania - rozwój sytuacji od lat dziewięćdziesiątych /221  Odszkodowania dla robotników przymusowych i Fundacja "Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość"  /228

IX. Nowe konflikty: obecne spory w Grecji i Polsce oraz problem "kultury pamięci"   /233

Rozwój sytuacji w Grecji  /234  Nowa debata o reparacjach w Polsce  /245  Otwarte perspektywy  /252  Etyczny wymiar sprawy odszkodowań  /255

X. Wielkość długu reparacyjnego i dotychczasowe niemieckie świadczenia reparacyjne  /259

Problemy badawcze i zagadnienia metodologiczne  /259  Szkody materialne  /262  Skutki brutalnej przemocy  /265  Praca przymusowa  /268  Bazowe o obecne wartości roszczeń reparacyjnych po drugiej wojnie światowej  /270  Dotychczasowe niemieckie świadczenia reparacyjne  /273  Aktualny niemiecki dług reparacyjny  /279  Nierówne traktowanie indywidualnych roszczeń odszkodowawczych /281

XI. Argumenty za umową w sprawie reparacji w uzupełnieniu traktatu dwa plus cztery   /287

Część B - Hartmut Rubner

XII. Dokumentacja: stosunek Republiki Federalnej Niemiec do polskich roszczeń odszkodowawczych (1970-1990)  /289

Wstępne uwagi edytorskie /289 Spis dokumentów  /291  Dokumenty  /297

Wykaz skrótów  /391

Spis tabel  /395

Wykaz źródeł i literatury (wybór)  /397

Indeks osobowy  /419