Wspomnienia i kamienie. Życie i śmierć polsko-żydowskiego miasta Tarnów 1918-1956

Autorka: Agnieszka Wierzcholska

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 684

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Zdecydowana większość Żydów w przedwojennej Polsce mieszkała w miastach. Skupianie uwagi na wielokulturowym mieście otwiera alternatywne spojrzenie na historię Polski. Książka opowiada o życiu codziennym w polsko-żydowskim Tarnowie (w latach 1918-1956), gdzie przed wojną prawie połowę mieszkańców stanowili Żydzi. Pokazuje również, jak w czasie Zagłady zmieniał się stosunek nieżydowskich Polaków do ich żydowskich sąsiadów i w jaki sposób ci ostatni walczyli o przetrwanie. Przez pryzmat jednego miasta stawiane są najważniejsze pytania dotyczące historii stosunków polsko-żydowskich, w tym roli nieżydowskich Polaków w czasie Zagłady i antysemityzmu w powojennej Polsce.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Tarnów: Wstęp 

Miasto  /8

Ramy czasowe  /13

Mikrohistoria stosunków polsko-żydowskich  /16

Etniczność bez grup - wyjaśnienie pojęć  /22

"Polacy i Żydzi" - skomplikowana para pojęciowa  /30

Część I. II Rzeczpospolita (1918-1939)

Rozdział 1. Mapowanie Tarnowa - wprowadzenie w miejską przestrzeń  /39

Świat pracy  /51

Życie religijne  /60

Świat sportu   /68

Przestrzeń miejska i etniczność   /75

Przestrzeń prywatna  /81

Rozdział 2. Rada miejska - lokalna polityka i stopniowe upolitycznianie etniczności  /87

Rady miejskie w II Rzeczypospolitej - wieloetniczność na szczeblu lokalnym   /92

Rada miejska w Tarnowie w latach 1918-1933 - konflikty etniczne, polityczne i ekonomiczne   /98

Dygresja. Tarnowski Bund i jego związki z PPS  /119

Demokratyczna rada miejska (1933-1939)  /126

Wybory w 1939 roku   /186

Rozdział 3. Szkoła jako przestrzeń interakcji  /211

Szkoły w II Rzeczypospolitej   /213

Wspólna ławka - nauka w szkołach powszechnych  /219

Gimnazja państwowe i Safa Berura  /245

Część II. Zagłada (1939-1945)

Rozdział 4. Przypadek Mariana H. i Władysława Ł.   /257

Rozważania metodologiczne o społeczeństwach okupowanych i mikrohistorii  /266

Suplement: Marian H. i jego list do Moczara  /271

Rozdział 5. Początek wojny i pierwsza faza prześladowań - Tarnów 1939-1942  /277

Miasto pod okupacją  /279

Fale uchodźcze  /285

Dawne elity i dekapitacja miasta  /289

Terror wobec ludności nieżydowskiej  /297

Prześladowania ludności żydowskiej  /302

Gwałtowna eskalacja przemocy w 1941 roku   /324

Bliskość i dystans  /326

Rozdział 6. Ludobójstwo za progiem - pierwsza "akcja" w Tarnowie  /331

Droga do "akcji Reinhardt" (1942)   /334

Przygotowania na miejscu   /335

Pieczątki decydujące o życiu i śmierci   /343

Miejsca zbrodni  /346

Liczby   /372

Reakcje ludności nieżydowskiej  /374

Rozdział 7. Getto, płot i obserwatorzy - Tarnów 1942-1943   /379

Przestrzeń nieżydowska, czyli "aryjska" strona  /385

Przetrwanie i umieranie w getcie  /400

Zerwanie nici codzienności - druga "akcja wysiedleńcza"  /412

Zerwanie nici codzienności - trzecia "akcja wysiedleńcza"   /434

Płot i gapie - spotkania w czasie istnienia getta  /436

"Likwidacja" getta  /458

Liczby ofiar Zagłady w Tarnowie  /464

Rozdział 8. Polacy w mundurach - Służba Budowlana (Baudienst) i granatowa policja  /469

Granatowa policja  /471

Służba Budowlana (Baudienst)  /475

Rozdział 9. Pomaganie Żydom   /511

Organizowanie ucieczki   /516

Tarnowskie kamienice po "aryjskiej" stronie  /532

Kto pomagał?  /542

Trzecia faza Zagłady  /557

Rozdział 10. O roli nieżydowskich Polaków w czasie Zagłady - podsumowanie  /571

"Miasto widmo" - Tarnów po wojnie 

Demografia  /588

Instytucje i upamiętnienie  /592

Antysemityzm w powojennym Tarnowie  /596

Żydowskie życie polityczne  /604

Podziękowania  /613

Wykaz skrótów  /619

Źródła i literatura przedmiotu  /623

Spis ilustracji  /659

Indeks nazwisk   /665