Wpływ francuskiej myśli przyrodniczej na rozwój nauk o ziemi w Polsce i na Litwie od końca XVIII wieku po rok 1830

Autorzy: Piotr Daszkiewicz, Radosław Tarkowski

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 179

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

"Lata 1770-1830 to w Europie okres dynamicznego rozwoju nauk o Ziemi, a także okres dominacji francuskiej szkoły naukowej w europejskim przyrodoznawstwie. W tym czasie związki polskich przyrodniczych ośrodków naukowych z Francją były bardzo silne. Paryskie wykłady stanowiły ważną część wykształcenia polskich elit naukowych. Tłumaczenia lub publikacje inspirowane przez francuskich autorów, a także „pomoce pedagogiczne” sprowadzane z Paryża często były podstawą kształcenia studentów-przyrodników w Polsce. Szczególnie ważną rolę odgrywała korespondencja pomiędzy uczonymi obu krajów. Z jednej strony w Polsce uzyskiwano dzięki niej niezbędną dla ich warsztatu naukowego pomoc. Z drugiej strony nadsyłane z Polski informacje i okazy przyczyniały się do lepszego poznania europejskiej przyrody, a także dawały możliwość francuskim uczonym przeprowadzenia analizy w szerszej, europejskiej skali. Dla poznania polskiej przyrody i upowszechnienia wiedzy na jej temat w Europie, a także dla rozwoju polskiej nauki, ważną rolę odegrały także podróże francuskich przyrodników do Polski. Należy podkreślić, że zainteresowanie geologów i przyrodników francuskich terenami dzisiejszej Polski, Słowacji i Węgier wiązało się również z prospekcją nieznanych terenów w poszukiwaniu złóż soli kamiennej, rud metali oraz innych surowców."

(fragment tekstu)

Spis treści:

1. Wprowadzenie  /13

2. Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu jako model dla polskiej nauki  /21

2.1. Cabinet du Roi et Jardin des Plantes - długa tradycja związków z Polską   /21

2.2. Model francuski a pierwsze projekty muzeum historii naturalnej w Polsce  /22

3. Gabinet króla i Narodowe Muzeum Historii Naturalnej jako centrum kształcenia polskich przyrodników   /25

3.1. Rene Just Hauy (1743-1822) i jego polscy słuchacze wykładów mineralogii w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu   /27

3.1.1. Polscy słuchacze wykładów R.J. Hauy'ego   /28

3.1.2. Znaczenie listy słuchaczy R.J. Hauy'ego dla historii polskiej nauki   /30

3.1.3. Słuchacze R.J. Hauy'ego niezwiązani z nauką   /32

3.1.4. Lista słuchaczy R.J. Hauy'ego jako cenne źródło informacji dla biografii polskich uczonych   /33

3.1.5. Rękopis inauguracyjny wykładu mineralogii R.J. Hauy'ego - cenny dokument dla historii polskich nauk przyrodniczych   /33

3.1.6. Polscy uczestnicy ćwiczeń mineralogicznych Aleksandra Brongniara (1770-1847)  /39

4. Inne francuskie ośrodki przyrodoznawcze - wyjątkowa rola Strasburga i gabinetu historii naturalnej Jeana Hermanna (1738-1800)   /43

5. Wpływ myśli francuskiej na działalność Stanisława Staszica (1755-1826), ojca polskiej geologii   /49

5.1. Dwa biogramy S. Staszica   /51

5.2. Ślady pobytu S. Staszica w archiwach paryskich   /54

5.3. Polskie tłumaczenie Epok Natury Georges'a-Louisa Leclerca Buffona  /55

6. Napoleońscy uczeni na nauki o Ziemi w Polsce i na Litwie  /59

6.1. Bogactwa mineralne Rzeczypospolitej w świetle dokumentów francuskiego wywiadu wojskowego   /62

6.1.1. Raporty dotyczące ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego    /63

6.1.2. Informacje z Wołynia i Podola   /64

6.1.3. Dokument na temat kopalni miedzi w Miedzianej Górze   /65

6.2. Napoleońscy lekarze i farmaceuci   /67

6.3. Jean-Louis Graffenauer (1775-1838), alzacki przyrodnik i napoleoński lekarz w Polsce   /71

6.3.1. Relacja z Gdańska   /73

6.3.2. Poszukiwanie śladów Georga Forstera (1754-1794)   /74

6.3.3. Obserwacje dotyczące bursztynu   /75

6.3.4. Spotkanie z Kohlerem, uczonym amatorem z miasta Ryn   /76

6.4. Marcel de Serres w Galici - opis zasobów mineralnych i kopalnych   /77

6.4.1. Wizyta w Wieliczce   /79

6.4.2. Eksploatacja kamieni skałkowych do karabinów   /80

6.4.3. Siarka i saletra   /82

6.4.4. Rudy żelaza   /82

6.4.5. Pozostałe kopaliny    /83

6.5. Aleksander Antoni Sapieha (1773-1812)  /84

7. Krakowscy profesorowie i ich związki z Francją   /91

7.1. Jan Jaśkiewicz (1749-1809) - początki nauk o Ziemi na Uniwersytecie Jagiellońskim   /92

7.1.1. Jan Jaśkiewicz - jeden z polskich korespondentów Academie Royake des Sciences   /94

7.1.2. Sprawozdanie z posiedzenia Akademii - dokument dotyczący nadania J. Jaśkiewiczowi tytuły korespondenta   /95

7.1.3. Ogłoszenie i publikacja pracy J. Jaśkiewicza pt. Voyage mineralogique. Depuis Vienne jusqu'a Frieberg   /96

7.1.4. Lista okazów przesłanych przez J. Jaśkiewicza do Paryża   /97

7.2. Współpracownik J. Jaśkiewicza Pierre Berniard i jego 20-letni pobyt w Polsce  /99

7.2.1. P. Berniard - jeden z najwybitniejszych chemików XVIII-wiecznej Francji   /99

7.2.2. Pobyt P. Berniarda w Polsce   /100

7.2.3. Badania naukowe P. Berniarda  /102

7.3. Józef Markowski (1758-1829) i jego 25-letni pobyt  w Paryżu   /104

7.4. Baltazar Hacquet (1740-1844)   /110

7.5. Józef Tomaszewski (1783-1844)   /112

7.6 Ludwik Zejszer (1805-1871)   /113

8. Kopalnia w Wieliczce w pracach francuskich przyrodników   /117

8.1. Wizyty w kopalni a zmieniające się sytuacja polityczna   /121

8.2. Okazy z kopalni w Wieliczce w XVIII i XIX-wiecznych kolekcjach przyrodniczych i gabinetach osobliwości   /123

8.3. Opis kopalni i eksploatacji soli   /127

8.4. Opis warstw, złoża oraz rodzajów soli   /128

9. Francuskie wpływy na wileńsko-krzemieniecką szkołę przyrodoznawczą   /131

9.1. Jean-Emmanuel Gilibert (1741-1815) - francuskie początki nauk o Ziemi   /132

9.2. Korespondencja Ignacego Horodeckiego (1776-1924) z Aleksandrem Brongniartem (1770-1847) w zbiorach rękopisów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu   /136

10. Francja i Gabinet Mineralogiczny Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego   /141

10.. Feliks Paweł Jarocki (1790-1865)   /141

10.1.1. Rola Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w trakcie pobytu F. Jarockiego w Paryżu   /143

10.1.2. Odnalezienie wpisu F. Jarockiego na liście słuchaczy wykładów na Sorbonie   /144

10.2. Marek Antoni Pawłowicz (1789-1830)   /144

10.2.1. Pobyt M. A. Pawłowicza we Francji i kontakty z przyrodnikami francuskimi   /146

10.2.2. M. A. Pawłowicz na liście uczestników wykładów A. Brongniarta   /147

10.2.3. Pobyt w południowej i środkowej Francji w 1818 roku   /148

10.2.4. Doktorat M.A. Pawłowicza oraz praca na Uniwersytecie Warszawskim   /149

11. Podsumowanie  /153

Bibliografia   /155

Streszczenie   /169

Resume  /170

Indeks osobowy   /173