Wierzchowiny 1945. Fakty i mity, współczesne dyskursy polityczne i spory interpretacyjne a sprawstwo zbrodni ...

Autor: Mariusz Zajączkowski

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 316 + il.

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka stanowi całościowe ujęcie problematyki zbrodni popełnionej 6 czerwca 1945 r. na ukraińskich mieszkańcach wsi Wierzchowiny na Lubelszczyźnie. Jest głosem w dyskusji nad historiografią powojennego podziemia antykomunistycznego w Polsce i miejscem jego nacjonalistycznego nurtu (NSZ i NZW) w polskiej pamięci narodowej. Czytelnik dostaje do rąk opracowanie, które stanowi omówienie dotychczasowej literatury przedmiotu i rozszerza wiedzę faktograficzną na temat mordu wierzchowińskiego, ale też dotyka też kwestii zasadniczych dla badacza dziejów najnowszych, tj. warsztatu naukowego, etyki i etosu historyka. Autor wychodzi poza strefę historii wydarzeniowej i krytyki źródeł, wkraczając w obszary metodologii badań i historii historiografii oraz analizy dyskursu medialnego i języka filmowego.

Dr Mariusz Zajączkowski (ur. 1974) – historyk i politolog, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje na stosunkach polsko-ukraińskich w latach drugiej wojny światowej i okresie Polski Ludowej. Wiodącym zaś tematem badań są dzieje ukraińskiego podziemia nacjonalistycznego (OUN-B i UPA) oraz jego obraz w komunistycznej propagandzie. Opublikował m.in. książki: Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944 (2015), Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950 (2016) i napisaną wraz z Grzegorzem Motyką i Tomaszem Stryjkiem Międzynarodowe aspekty akcji „Wisła” (2020).

(fragment Słowa od wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów /7

Wstęp  /11

Rozdział I. Tło wydarzeń: konflikt polsko-ukraiński na wschodniej Lubelszczyźnie  /23

1. Pod okupacją niemiecką  /23

2. W Polsce lubelskiej  /29

Rozdział II. Fakty: akcja "Za Bugiem" i zbrodnia NSZ w Wierzchowinach  /41

1. Narodowe Siły Zbrojne na wschodniej Lubelszczyźnie  /41

2. Prolog: akcja "Za Bugiem" - rekonstrukcja procesu decyzyjnego i przebiegu wydarzeń  /47

3. Rozwinięcie: Wierzchowiny  /82

4. Co o akcji na Wierzchowiny mówią dokumenty NSZ i Stronnictwa Narodowego?  /124

5. Bezpośrednie przyczyny zbrodni w Wierzchowinach  /130

6. Sprawa grupy prowokacyjnej  /140

7. Epilog. Huta  /144

8. Stanowisko ukraińskiego podziemia w sprawie Wierzchowin  /158

9. Rzeszowskie i białostockie analogie  /164

Rozdział III. Mity i nacjonalistyczna propaganda a dyskurs historyczny i spory interpretacyjne o sprawstwo zbrodni w Wierzchowinach i NSZ  /191

1. Mity wierzchowińskie  /191

2. Metodologia badań i ustalenia apologetów NSZ  /221

3. Prawda czasu i prawda ekranu - refleksja historyka na temat fabuły i przesłania dokumentu TVP "Zbrodnia w Wierzchowinach"  /253

4. Cienka czerwona linia - nieskrępowane badania naukowe a propaganda historyczna  /260

Zamiast zakończenia: sprawiedliwość tranzycyjna a zbrodnia w Wierzchowinach  /267

Bibliografia  /281

Abstract  /297

Indeks osób  /303

Indeks nazw geograficznych  /311