Warszawska społeczność żydowska w okresie stanisławowskim 1764-1795. Rozwój w dobie wielkich zmian

Autor: Paweł Fijałkowski

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 530

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,0 cm x 21,0 cm

Książka jest opowieścią o najdawniejszych dziejach Żydów w Warszawie, przedstawionych na szerszym tle historii wyznawców judaizmu na Mazowszu. Autor postawił sobie za cel ukazanie ważnych problemów z dziejów warszawskiej społeczności żydowskiej w czasach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W związku z tym szczególnie wiele uwagi poświęcił napływowi wyznawców judaizmu do Warszawy oraz otaczających ją przedmieść, rozwojowi liczebnemu tworzonej przez nich społeczności, jej roli w życiu gospodarczym stołecznego zespołu miejskiego i skomplikowanym relacjom z chrześcijańskim otoczeniem. Autor starał się również ukazać przemiany wewnętrzne zachodzące w społeczności żydowskiej, jej zróżnicowanie ekonomiczne i społeczne, religijne i obyczajowe. Za bardzo ważne uznał przedstawienie problemów bytowych doskwierających starozakonnym mieszkańcom stolicy. Książka ukazuje skomplikowany proces formowania się warszawskiego skupiska żydowskiego, rozrastającego się intensywnie w drugiej połowie XVIII w. dzięki napływowi osadników z różnych rejonów Rzeczypospolitej oraz z zagranicy. Integrowali się oni w konfrontacji z ograniczeniami prawnymi obowiązującymi w Warszawie i ważnymi przemianami ustrojowymi zachodzącymi w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Autor przedstawił warszawską społeczność żydowską jako jeden ze składników zróżnicowanego etnicznie i wyznaniowo stołecznego organizmu miejskiego, przede wszystkim w zestawieniu ze społecznościami chrześcijan niekatolików. Mieszkający w Warszawie Żydzi byli bowiem zarówno u schyłku I Rzeczypospolitej, jak i w późniejszym okresie ważnym składnikiem charakterystycznej dla tego miasta, pogłębiającej się z biegiem czasu etnicznej oraz konfesyjnej różnorodności. Swą intensywnością wyróżniała ona Warszawę spośród większości miast, a jednocześnie odgrywała niezwykle ważną rolę w jej życiu. Była naturalnym stanem europejskiej stolicy, sprzyjającym jej rozwojowi.

Spis treści:

1. Słowo wstępne /7
2. Stan badań /11
3. Źródła /16
4. Uwagi edytorskie /19

II. Dzieje społeczności /23

1. Średniowieczne początki (do 1526) /23
2. W mieście zamkniętym dla Żydów (1527-1763) /40
   Od Zygmunta Starego do Jana Sobieskiego /40
   W czasach saskich /64
3. Społeczność na pograniczu prawa (1764-1795) /80
   Sytuacja prawna i rozwój społeczności w początkach okresu stanisławowskiego /80
   Nowa Jerozolima i Golędzinów. Prośby założenia miasta żydowskiego pod Warszawą /101
   Ordynacje marszałkowskie /114 Przemiany osadnictwa żydowskiego. Rozwój struktur gminnych /127
   Struktura zawodowa i rola w życiu gospodarczym stolicy /147
   Problemy bytowe /162
   Wewnętrzne zróżnicowanie społeczności żydowskiej /187
   Judaizm i jego wyznawcy w pismach księdza Jana Bohomolca /208
   Warszawska społeczność żydowska wobec reformatorskich zamierzeń Sejmu Czteroletniego /218
   Regres okresu targpwicy i sejmu grodzieńskiego /246
4. W okresie insurekcji kościuszkowskiej /250
   Zaangażowanie ludności żydowskiej w działania powstańcze /250
   Problemy wojennej codzienności /269
5. Pod władzą rosyjskiego komendanta /289

IV. Dokumenty /329

V. Słowniczek /483

VI. Źródła i literatura /499

1. Źródła /499
   Źródła archiwalne /499
   Źródła drukowane /500
2. Literatura /504

VII. Indeks osób /515