Waleriusz Maksymus, Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach. Valerius Maximus, Facta et dicta memorabilia ...

Przekład, wstęp i komentarz: Ignacy Lewandowski

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 648 + mapy 

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Seria: Fontes Historiae Antiquae XXXIX

Pierwsza od XVII wieku polskojęzyczna wersja dzieła Waleriusza Maksymusa (autorem pierwszego przekładu na nasz język był Andrzej Wargocki w roku 1609). Dzieło ma charakter unikatowy, ponieważ aż do XVII wieku była to jedna z najbardziej poczytnych lektur ze spuścizny antycznej. „Facta et dicta memorabilia” zachowały się w całości, jeśli przyjmiemy, że od samego początku rozplanowane zostało na dziewięć ksiąg. Miały służyć kształceniu retorycznemu (poprzez liczne przykłady i powiedzenia) oraz moralnemu. Autor opisuje w nich obowiązki każdego wobec bogów, a następnie wobec ludzi. Przekazuje naukę o cnotach i wadach natury ludzkiej, zawsze poprzez pozytywne i godne potępienia przykłady z historii. Treść stanowią krótkie opisy postaci rzymskich i obcych oraz wydarzeń, w które wpleciono szereg celnych powiedzeń. Dzieło jest prawdziwą kopalnią wiedzy o różnych przejawach życia Rzymian i Greków. Niewątpliwą wartością przekazu Waleriusza Maksymusa jest to, że pełnymi garściami korzystał z prac przeróżnych autorów, w tym zwłaszcza z pism Cycerona, Salustiusza, Liwiusza, Terencjusza Warrona i wielu innych.

Spis treści:

Wstęp. Waleriusz Maksymus, czyli o moralności antyku ukazana w historycznych przykładach  /7

I. Rzym na przełomie epok. Pryncypat i początki cesarstwa  /8

II. Biografia Waleriusza  /11

III. Dzieło  /14

IV. Pośmiertne losy  /26

Wykaz skrótów  /35

Bibliografia  /40

Valeri Maximi, Facta et dicta memorabilia. Libri IX  /40

Waleriusza Maksymusa, Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach  /41

KSIĘGA PIERWSZA  /41

1. O religii  /43

O lekceważeniu religii  /59

2. (Par.) O udawaniu religijności  /59

(Nep.) Ci, którzy udawali religijność  /59

3. (Nep.) O zabobonach  /61

4. (Par.) O wróżbach z lotu ptaków  /63

5. O naturalnych znakach wróżebnych  /57

6. O niezwykłych znakach  /73

7. O snach  /83

8. O cudach  /95

KSIĘGA DRUGA  /113

1. O dawnych instytucjach  /113

2. O senacie i innych instytucjach  /117

3. O wojskowości  /125

4. O widowiskach  /125

5. O skromności i prostocie  /131

6. O obcych zwyczajach  /135

7. O karności wojskowej  /143

8. O prawie odbycia triumfu  /157

9. O nocie cenzorskiej  /163

10. O dostojeństwie  /169

KSIĘGA TRZECIA  /177

1. O wrodzonych zdolnościach  /177

2. O męstwie  /181

3. O wytrzymałości na ból  /201

4. O ludziach niskiego pochodzenia, którzy stali się sławni  /207

5. O tych, którzy mają sławnych rodziców, ulegli degeneracji  /211

6. Ci, którzy spośród znakomitych mężów pobłażali sobie w stroju i trybie życia bardziej, niż pozwalał obyczaj ojców  /215

7. O zaufaniu do siebie  /217

8. O stałości charakteru  /229

KSIĘGA CZWARTA  / 243

1. O umiarkowaniu  /243

2. O nieprzyjaciołach, którzy połączyli się więzami przyjaźni i ścisłych związków  /257

3. O abstynencji i powściągliwości  /261

4. O ubóstwie  /273

5. O przyzwoitości  /279

6. O miłości małżeńskiej  /283

7. O przyjaźni  /289

8. O hojności  /301

KSIĘGA PIĄTA  /307

1. O dobroci i łagodności  /307

2. O ludziach wdzięcznych  /321

3. O ludziach niewdzięcznych  /329

4. O miłości wobec rodziców, braci i ojczyzny  /341

5. O miłości braterskiej  /349

6. O miłości ojczyzny  /353

7. O miłości i łagodności rodziców wobec dzieci  /361

8. O surowości ojców wobec dzieci  /365

9. O powściągliwości ojców wobec dzieci podejrzanych o knowanie  /365

10. O rodzicach, którzy mężnie znieśli śmierć swoich dzieci  /371

KSIĘGA SZÓSTA  /375

1. O obyczajności  /375

2. Wolność w słowach lub czynach  /381

3. O surowości  /391

4. Ważne słowa lub czyny  /399

5. O sprawiedliwości  /405

6. O zaufaniu między państwami  /413

7. O wierności żon wobec swoich mężów  /417

8. O wierności niewolników  /417

9. O zmianie ludzkich postaw lub losu  /423

KSIĘGA SIÓDMA  /435

1. O szczęściu  /435

2. Mądre słowa lub czyny  /437

3. Bystrość w słowach lub czynach  /449

4. Podstępy wojenne  /461

5. O porażkach wyborczych  /467

6. O konieczności  /471

7. O unieważnionych testamentach  /477

8. O ważnych testamentach, mimo że istniał powód ich anulowania  /481

Testamenty, które posiadały spadkobierców nie akceptowanych przez opinię  /483

KSIĘGA ÓSMA  /487

1. Z jakich powodów haniebni ludzie zostali uwolnieni od kary albo skazani?  /487

2. Godne uwagi procesy cywilne  /497

3. Kobiety, które przed urzędnikami same prowadziły własne lub cudze sprawy  /501

4. O śledztwach sądowych  /503

5. O świadkach  /503

6. Ci, którzy innych ukarali za to, czego się sami dopuścili  /507

7. O uczeniu się i aktywności  /509

8. O wypoczynku  /519

9. Jaka jest siła wymowy?  /521

10. Jaką wagę w wygłoszeniu ma również odpowiedni ruch ciała?  /525

11. Jak wielkie są skutki nauk i sztuk?  /527

Nie wszystko można osiągnąć przez sztukę  /529

12. Każdy fachowiec jest i najlepszym twórcą, i obrońcą własnej sztuki  /531

13. O starości  /533

14. O pragnieniu sławy  /539

15. O tym, co komu wydarzyło się wspaniałego  /543

KSIĘGA DZIEWIĄTA  /553

1. O zbytku i rozwiązłości  /553

2. O okrucieństwie  /561

3. O gniewie lub nienawiści  /571

4. O chciwości  /577

5. O pysze i nieopanowaniu  /579

6. O wiarołomstwie  /581

7. O przemocy i zamieszkach  /585

8. O nierozwadze  /587

9. O błędzie  /589

10. O zemście  /591

11. Bezczelne wypowiedzi lub zbrodnicze czyny  /595

12. O niezwykłych rodzajach śmierci  /599

13. O pragnieniu życia  /607

Jak wyszukanej straży używali ci, dla których podejrzanymi byli domownicy?  /609

14. O podobieństwie w wyglądzie  /611

15. O ludziach z samych nizin, którzy przez kłamstwo usiłowali wejść do znakomitych rodzin  /613

Indeks imion własnych  /618

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /635

Indeks rzeczowy  /641