W roku trzydziestym dziewiątym poszedłem inną drogą… Eseje historyczne o getcie warszawskim Tom 2

Redakcja: Martyna Grądzka-Rejak, Konrad Zieliński

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 225

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,0 cm x 24,0 cm

Eseje stanowią wybór publikacji ukazujących się w latach 2018-2022, w których przedstawione zostały okoliczności utworzenia getta, poszczególne grupy zamkniętych tam osób i wybrane instytucje. Teksty opowiadają o warunkach bytowych oraz samopomocy, w tym opiece nad dziećmi, a także o kwestiach dotyczących życia religijnego i kulturalnego oraz o walce żydowskich powstańców w getcie w kwietniu 1943 r. Ważnym tematem poruszanym w tomie są też dzieje szpitala Bersohnów i Baumanów w czasie powstania warszawskiego w 1944 r. oraz dalsze losy obszaru dawnej dzielnicy żydowskiej i terenu małego i dużego getta wpisanych we współczesną tkankę miasta.

Książka pozwala z szerszej perspektywy przyjrzeć się i zrozumieć, jak wyglądało życie codzienne za murem, walka o żywność, walka z chorobami, walka z niemieckim nazistowskim terrorem o godność, o przetrwanie, o życie.

Warszawskie getto to "miasto w mieście", utworzone 2 października, zamknięte 16 listopada 1940 r., a następnie "zlikwidowane" w ramach niemieckiej Akcji "Reinhardt" w maju 1943 r.

Książka stanowi wkład w upamiętnienie tragedii i heroizmu polskich Żydów. Publikacja powstała w związku z obchodami 80. rocznicy Akcji "Reinhardt".

(Albert Stankowski, Dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego)

Spis treści:

Wstęp / 7

Część I. DROGA DO ZAGŁADY / 11

Jacek Konik - Zatrzymać pożogę – Wojna Obronna Polski 1939 r. / 13

Michał Nowakowski - Szalom Zaglembie. Wrzesień 1939 – początek końca zagłębiowskich synagog / 17

Jacek Konik -  Podróż do świata beznadziei – początki funkcjonowania KL Auschwitz / 23

Martyna Grądzka-Rejak - „Nagle wybuchł jasny płomień, który bił w okna…” Spalenie Wielkiej Synagogi w Białymstoku / 27

Martyna Grądzka-Rejak - „Dym było widać i jęki słychać…” Pogrom w Jedwabnem 10 lipca 1941 r. / 31

Martyna Grądzka-Rejak - Konferencja w Wannsee. „Tajna sprawa państwowa” / 39

Paweł Wieczorek - Akcja Reinhardt. Oczami świadków / 45

Michał Kowalski - „Tego milczenia dłużej tolerować nie można”. O Proteście! Zofii Kossak-Szczuckiej / 49

Wojciech Rodak - Wspólnota ze Wspólnej, komuna z Ogrodowej i kwartet ze Szczęśliwej. Jak żydowscy „robinsonowie” walczyli o przetrwanie / 57

Część II. LUDZIE / 65

Paweł Wieczorek - Uliczny filozof. O Abrahamie Rubinsztajnie / 67

Wojciech Rodak - Towarzysz Bernard. Pięść warszawskiego Bundu / 73

Paweł Freus - Zagadka Pawła Frenkla – domniemanego przywódcy Żydowskiego Związku Wojskowego w czasie powstania w getcie warszawskim / 81

Michał Kowalski - Lepsza śmierć od kuli niż zagłada w Treblince / 87

Wojciech Rodak - Mordechaj Tenenbaum. Wszystkie boje przywódcy powstania w białostockim getcie / 97

Alex Gerlis, Jeff Kutcher - Koza. Historia Icchaka Suknika / 107

David Berman - Abraham Hendel i warsztat rabinów / 119

Dawid Berman - Rebe z Radomska / 123

Agnieszka Witkowska-Krych - Cukiernia Adama Bojmowicza – Leszno 54 / 127

Wojciech Rodak - Profesja na wagę życia. Obozowa epopeja braci Lenga / 129

Agata Olenderek - Izabela Czajka-Stachowicz / 137

Paweł Wieczorek - Pułkownik i jego „firma”. O Józefie Andrzeju Szeryńskim / 145

Paweł Wieczorek - Jak Abraham Gancwajch walczył o władzę nad gettem / 151

Paweł Wieczorek - Ofiara i kat. Relacja Abrahama Jakuba Krzepickiego / 155

Paweł Wieczorek - Frankenstein ’42 / 167

Paweł Wieczorek - O Irenie Sendlerowej / 173

Część III. PO ZAGŁADZIE / 177

Elżbieta Mirga-Wójtowicz, Michał P. Garapich - „Patrz i nie zapomnij”. Zagłada Sinti i Romów oraz jej upamiętnienie / 179

Jacek Konik - Ocalałe ofiary i „zaginieni” sprawcy – wyzwolenie KL Auschwitz / 191

Agnieszka Kuś - Chłopiec z szafy i czaszka Yorika. Jak Robert Andrzej Krauthammer stał się Andrzejem Czajkowskim / 197

Martyna Grądzka-Rejak - „Nie wierzyli, że jesteśmy żywymi ludźmi…” Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu / 205

Paweł Wieczorek - Pamięć… / 211

Wybrana bibliografia/ 215

Biogramy Autorów i Redaktorów / 221