Urząd Bezpieczeństwa w Krośnie w latach 1944 - 1956

Autor: Paweł Fornal

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 1048 + il.

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Publikacja w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN: „Struktury i metody działania aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1989/90”. Seria wydawnicza Oddziału IPN w Rzeszowie.

Książka przygotowana przez Oddział IPN w Rzeszowie opisuje działalność powiatowych struktur UB w latach 1944–1956 na przykładzie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie, nazywanego „katownią UB”. Publikacja ta przedstawia w sposób całościowy strukturę, zmiany organizacyjne i etatowe, kadrę oraz działalność tej jednostki w okresie 12 lat jej istnienia. Wpływ, jaki miała na życie polityczne, społeczne i gospodarcze powiatu. W książce opisano również przykłady zbrodni komunistycznych będących w myśl obecnego prawa zbrodniami przeciwko ludzkości, popełnionych przez funkcjonariuszy krośnieńskiego UB wobec aresztowanych i zatrzymanych osób oraz próby ich osądzenia, rozliczenia i zadośćuczynienia ich ofiarom po powstaniu pionu prokuratorskiego IPN w 2000 r.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /8
Część I. Powiat krośnieński w latach 1939–1956  /22
1. Okres międzywojenny  /23
2. Okupacja niemiecka (1939–1944)  /30
2.1. Kampania wrześniowa 1939 r. Pod rządami Rzeszy Niemieckiej. Terror okupanta  /30
2.2. Konspiracja wojskowa w powiecie krośnieńskim w latach 1939–1944  /37
2.3. Akcja „Burza” /43
3. Wkroczenie Armii Czerwonej. Pierwsze miesiące okupacji sowieckiej  /46
4. Lata powojenne (1945–1956)  /51
Część II. Struktura i kadry PUBP/PUdsBP w Krośnie w latach 1944–1956  /58
1. Struktura i zmiany organizacyjno-etatowe krośnieńskiego UB  /59
1.1. Powstanie urzędu /59
1.2. Struktura instytucji i zmiany organizacyjne  /62
2. Kierownicy, szefowie i ich zastępcy  /91
2.1. Kierownicy – szefowie  /91
2.2. Zastępcy kierowników i szefów  /109
3. Obsada personalna pionu operacyjnego, śledczego, służby pomocniczej, ochrony i aresztu  /117
3.1. Pracownicy operacyjni  /117
3.2. Oficerowie śledczy  /142
3.3. Służba pomocnicza  /156
3.4. Pracownicy gospodarczy i ambulatorium  /159
3.5. Ochrona  /161
3.6. Strażnicy aresztu śledczego  /166
4. Kwestie kadrowe  /168
4.1. Kryteria zatrudniania, kontroli i szkolenia funkcjonariuszy  /168
4.2. Portret zbiorowy funkcjonariuszy krośnieńskiego urzędu  /184
Część III. Kierunki działań operacyjnych PUBP/PUdsBP w Krośnie  /232
1. Walka z „reakcyjnym podziemiem”  /233
1.1. Zwalczanie polskiego podziemia niepodległościowego AK-„Nie”-DSZ  /233
1.2. Likwidacja batalionu Żubryda  /253
1.3. Fałszywa amnestia i rozbicie Rady WiN Krosno  /276
1.4. Działania wobec konspiracji narodowej SN i MWP /292
1.5. W poszukiwaniu ostatnich konspiratorów (1948–1956)  /297
2. Niszczenie życia politycznego. Sfałszowanie referendum i wyborów  /333
2.1. Działania wobec niezależnych partii politycznych  /333
2.2. Sfałszowane referendum ludowe (1946)  /347
2.3. Sfingowane wybory (1947) /359
2.4. Likwidacja PSL  /366
2.5. Rozpracowanie „prawicy w ruchu ludowym” (1948–1956)  /377
2.6. Ku przymusowej jedności: zwalczanie przeciwników monopartii wśród działaczy PPS  /385
2.7. Likwidacja SP /418
2.8. Kontrola SD  /430
3. Zwalczanie „wroga ideologicznego”  /438
3.1. Walka z Kościołem Rzymskokatolickim  /438
3.2. Działania wobec innych wyznań i stowarzyszeń religijnych /515
4. Działania wobec instytucji oświatowych i nauczycieli  /527
5. Kontrola organizacji młodzieżowych  /538
6. Nadzór nad związkami zawodowymi  /561
7. „Zabezpieczanie” operacyjne urzędów i administracji  /569
8. Kontrola instytucji finansowych (banków, kas spółdzielczych)  /579
9. Działania wobec pracowników służby zdrowia i ubezpieczalni społecznych  /582
10. Represje wobec mieszkańców wsi. „Reforma rolna” /585
10.1. Parcelacja majątków i represje wobec ziemian  /585
10.2. Zapaść gospodarcza na wsi  /589
10.3. W stronę przymusowej kolektywizacji: nadzór nad spółdzielczością wiejską do 1950 r.  /595
10.4. „Zabezpieczanie” kolektywnej gospodarki na wsi  /611
11. „Ochrona” przemysłu /636
12. „Zabezpieczanie” komunikacji lądowej i lotnictwa cywilnego  /673
13. Nadzór nad gospodarką leśną  /682
14. „Zabezpieczanie” handlu  /685
15. Wysiedlenia ludności i zwalczanie podziemia ukraińskiego  /691
16. Zwalczanie szpiegostwa i ochrona kontrwywiadowcza powiatu  /723
16.1. Zwalczanie współpracowników władz okupacyjnych Rzeszy Niemieckiej  / 723
16.2. „Zabezpieczanie” granicy państwowej  /731
16.3. Kontrwywiadowcza ochrona powiatu  /742
17. Współpraca z agenturą /785
17.1. Sieć agenturalno-informacyjna   /785
17.2. Tajni współpracownicy  /809
Część IV. Śledztwa   /826
1. Areszt śledczy krośnieńskiego UB, jego sprawozdawczość, prowadzone przez urząd śledztwa  /827
1.1. Areszt śledczy w latach 1944–1954  /827
1.2. Sprawozdawczość urzędu w sprawach dotyczących aresztowanych  /831
1.3. Aresztowania i śledztwa prowadzone w latach 1944–1954  /837
2. Śledztwa w sprawach zbrodni komunistycznych popełnionych przez funkcjonariuszy PUBP w Krośnie  /884
2.1. Śledztwa prowadzone przez Prokuraturę Wojewódzką w Rzeszowie  /884
2.2. Śledztwa prowadzone przez OKŚZpNP IPN w Rzeszowie   /891
Zakończenie  /920
Aneksy  /930
Wykaz tabel  /956
Wykaz skrótów  /958
Bibliografia  /966
Indeks osób /1004
Indeks miejscowości /1033
Wykaz fotografii  /1043
Wkładka ilustracyjna  /1047
Ilustracje  /1048