Uroczystości, stroje i insygnia w ceremoniale Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1939

Autor: Adam Tyszkiewicz

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 636

Okładka: twarda  

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka jest poświęcona zwyczajom Uniwersytetu Warszawskiego od momentu jego utworzenia w 1816 roku aż po wiek XX. To pierwsza tego typu monografia dotycząca uczelnianych uroczystości oraz ceremonialnych rekwizytów UW. Autor ukazuje rolę, jaką obrzędowość akademicka odgrywała w wielu sferach funkcjonowania uniwersytetu. Swój wywód uzupełnia reprodukcjami archiwalnych zdjęć i dokumentów oraz licznymi kolorowymi ilustracjami przybliżającymi bogaty świat ceremoniału uniwersyteckiego. Punktem wyjścia do rozważań autora były tradycje europejskich ośrodków naukowych, m.in. Bolonii, Paryża, Londynu i Berlina, oraz najstarszych polskich uczelni w Krakowie, Wilnie i we Lwowie.

CEREMONIAŁ to bardzo ważny obszar funkcjonowania uczelni, nierozerwalnie związany z jej dziejami i rozwojem. Mimo że historia liczącego sobie jedynie nieco ponad 200 lat Uniwersytetu Warszawskiego pełna była trudnych chwil, a ciągłość jego działania nieraz była wystawiana na próbę, społeczności akademickiej udało się stworzyć piękne i ważne zwyczaje, które przetrwały do dziś. Autor kreśli szerszy kontekst tych procesów, ukazując warszawskie obyczaje uniwersyteckie na tle obrzędowości uczelni w Bolonii, Paryżu, Berlinie, Krakowie czy Wilnie. Czytelnicy dowiedzą się, jakie były okoliczności projektowania najstarszych tóg dla warszawskiej Alma Mater i jak wyglądały insygnia w okresie międzywojennym, a także poznają dekorację i wyposażenie przedwojennej głównej auli w Pałacu Kazimierzowskim, w której odbywały się inauguracje roku akademickiego, promocje doktorów honoris causa oraz wystąpienia znamienitych gości. Przekonają się też, że pewne elementy i rekwizyty związane obrzędowością uczelnianą na jakiś czas zanikały lub przyjmowały obcy kulturowo charakter. Zawsze jednak później powracały, w formie i znaczeniu nawiązujących do dawnych tradycji, by błyszczeć z jeszcze większą mocą w scenerii uniwersyteckiej.

(opis wydawcy )

Spis treści:

Wstęp  /7

Istota ceremoniału  /9

Stan badań (literatura i źródła)  /11

Cele i konstrukcja pracy /22

Rozdział I. Zwyczaje i symbole na europejskich uniwersytetach od średniowiecza po pierwszą połowę XX wieku  /29

Wybrane przykłady ceremoniałów w przestrzeniach historycznych  /31

Od Bolonii do Heidelbergu. Geneza ceremoniału uczelnianego  /46

Ceremoniał na Uniwersytecie Krakowskim  /78

Ceremoniał na Uniwersytecie Wileńskim (od 1919 roku Uniwersytet Stefana Batorego)  /107

Ceremoniał na Uniwersytecie Lwowskim (od 1919 roku Uniwersytet Jana Kazimierza) /126

Rozdział II. Ceremoniał na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim (1816–1831)  /135

Ufundowanie i organizacja uczelni  /137

Inauguracja Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego  /140

Oficjalne stroje i oznaki uniwersyteckie: togi, mundury i insygnia  /147

Obrzędy i uroczystości z udziałem akademików  157

Przestrzeń ceremonialna uniwersytetu w czasach Królestwa Kongresowego  /179

Uniwersytecki obraz Antoniego Brodowskiego  /184

Walka o przetrwanie. Zamknięcie uniwersytetu w Warszawie /188

Rozdział III. Obrzędowość akademicka w Warszawie w latach 1857–1915  /195

Szansa na odrodzenie. Ceremoniał Cesarsko-Królewskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej oraz Szkoły Głównej  /197

„Pod rosyjskim berłem”  /220

Rozdział IV. Inauguracje roku akademickiego na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1938  /231

Wskrzeszenie polskojęzycznego uniwersytetu w Warszawie 15 listopada 1915 roku  /233

Uroczyste otwarcia roku akademickiego do zakończenia wojny polsko-bolszewickiej  /249

Akt inwestytury w 1921 roku – nowy początek stołecznego, akademickiego ceremoniału  /256

Charakterystyka inauguracji roku akademickiego w latach 1921–1938  /260

Rozdział V. Inne uroczystości na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1939  /279

Uroczystości o charakterze akademicko-naukowym  /281

Uroczystości pogrzebowe (nabożeństwa, pogrzeby, akademie żałobne)  /316

Uroczystości o charakterze patriotyczno-narodowym  /329

Udział warszawskiej wszechnicy w jubileuszach innych uczelni  /348

Rozdział VI. Rekwizyty ceremonialne oraz przestrzeń galowa na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1939  /359

Insygnia Uniwersytetu Warszawskiego  /361

Sztandar a flaga uniwersytecka  /393

Strój ceremonialny /397

Przestrzeń ceremonialna  /404

Rozdział VII. Interpretacje i kulisy ceremoniału stołecznej Alma Mater  /445

Wzorce akademickie dla ceremoniału Uniwersytetu Warszawskiego  /447

Ramy organizacyjne obrzędowości stołecznej Alma Mater  /451

Wpływ struktur państwowych na zwyczaje uczelniane  /457

Ceremoniał akademicki jako odzwierciedlenie sytuacji politycznej Polski  /464

Wpływ wojska i Kościoła na ceremoniał akademicki  /467

Powrót do dawnych tradycji w latach 1915–1939  /470

Antyk w ceremoniale warszawskiej wszechnicy  /473

Wybrane ślady po ceremoniale dworskim w tradycjach akademickich Warszawy  /475

Rola studentów w ceremoniale warszawskiej wszechnicy  /480

Uroczystości uniwersyteckie w przestrzeni miejskiej Warszawy  /482

Ceremoniał Uniwersytetu Warszawskiego na tle tradycji i zwyczajów innych polskich uczelni  /485

Ceremoniał Uniwersytetu Warszawskiego na tle tradycji i zwyczajów zagranicznych uczelni  /490

Krytyka uczelnianych „zabawek” i „błyskotek”  /493

Zakończenie  /497

Aneks I  /507

Aneks II  /535

Summary  /563

Zusammenfassung  /567

Bibliografia  /571

Spis ilustracji  /603

Indeks osób  /619