Trzy greckie stylistyki i dwa traktaty retoryczne z okresu Cesarstwa Rzymskiego

Autor: Pseudo-Longinus, Pseudo-Arystydes, Anonymus Seguerianus Apsines

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 625

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Niniejszy tom otwiera nowe, długo w Polsce oczekiwane, opracowanie i nowy przekład anonimowego traktatu O wzniosłości, najtrudniejszego, jak się powszechnie przyjmuje, do tłumaczenia starożytnego tekstu, w którym głębi dociekań i refleksji na temat sztuki słowa towarzyszy, artystyczna forma ich wyrażenia, a którego rola, jaką odegrał w kształtowaniu nowożytnej wrażliwości estetycznej Europy, może być porównywalna tylko z Poetyką Arystotelesa. Towarzyszący pracy przekładowej i interpretacyjnej ogromny wysiłek intelektualny i wielkie zaangażowanie tłumacza, zaowocowały adekwatnym do obecnego stanu wiedzy, wiernym pod względem treści i formy oryginałowi, jasnym i godnym oczekiwania odbiorców przekładem. Pozostałe cztery zaprezentowane w tym tomie traktaty nie były nigdy wcześniej na język polski tłumaczone. Jest to pierwszy ich przekład i pierwsza ich tak wszechstronna prezentacja w języku polskim, umożliwiająca dzięki naukowemu opracowaniu i historyczno-literackiemu komentarzowi korzystanie z nich szerokim kręgom odbiorców, zainteresowanych teoretycznie i praktycznie problematyką stylu i publicznego przemawiania.

(Dr hab. Krzysztof Narecki, prof KUL – z Przedmowy)

Spis treści:

Przedmowa (Krzysztof Narecki)  /5
[L O N G I N U S], O wzniosłości /11
Wstęp   /13
1. Uwagi wprowadzające   /13
A. Charakter i atrybucja dzieła /13
B. Czas powstania dzieła  /23
2. Ogólna charakterystyka traktatu  /26
3. Przedmiot i struktura treściowa traktatu  /31
4. Naturalne źródła wzniosłości: zdolność do wielkich myśli i patos  /36
A. Zdolność do wielkich myśli — pierwsze źródło wzniosłości  /36
B. Wzniosłość emocjonalna i patos jako jej naturalne źródło  /38
5. Artystyczne źródła wzniosłości /49
6. Dygresja na temat prawdziwie wielkiej literatury (rozdz. XXXIII-XXXVI)  /55
7. Epilog. Przyczyny kryzysu literackiego  /62
8. „Wzniosłość" czy „styl wzniosły" — przedmiotem  traktatu Anonima?  /66
B I B L I O G R A F I A  /77
1. Repertoria bibliograficzne  /77
2. Wydania  /77
3. Przekłady nowożytne  /79
4. Komentarze /79
5. Podstawowe opracowania /79
O wzniosłości [ P R Z E K Ł A D ]   /85
Rozdział I (Wstęp: przedmiot, cel i charakter traktatu)  /85
Rozdział II (Natura i sztuka — czynniki wzniosłości)  /87
Rozdział III (Fałszywa wzniosłość)  /89
Rozdział IV  /93
Rozdział V  /96
Rozdział VI (Charakterystyczne cechy prawdziwej wzniosłości)  /96
Rozdział VII  /97
Rozdział VIII (Pięć źródeł wzniosłości. Plan wykładu)   /98
Rozdział IX (Pierwsze źródło: zdolność do wielkich myśli)  /100
(Drugie przyrodzone źródło wzniosłości — patos)   /102
(Porównanie Iliady i Odysei)  /104
Rozdział X (Wybór i organizacja motywów patosu)  /107
Rozdział XI (Amplifikacja)  /110
Rozdział XII   /111
(Porównanie Platona, Demostenesa i Cycerona)  /112
Rozdział XIII  /113
Rozdział XIV (ciąg dalszy Porównania)  /116
Rozdział XV (Wyobrażenia — phantasiai)  /117
Rozdział XVI (Figury. Przykład wykorzystania „przysięgi" jako figury  przez Demostenesa)  /121
Rozdział XVII (Użycie figur a wzniosłość)  /123
Rozdział XVIII (Pytania retoryczne)  /124
Rozdział XIX (Asyndeton) /125
Rozdział XX (Asyndeton w połączeniu z anaforą)   /126
Rozdział XXI (Polysyndeton)  /127
Rozdział XXII (Hyperbaton — inwersja)  /127
Rozdział XXIII (Zmiany liczby, czasu, przypadków, osób, rodzajów)  /129
Rozdział XXIV  /131
Rozdział XXV („Praesens historicum" — czas teraźniejszy w opowiadaniu o przeszłości) /131
Rozdział XXVI (Użycie osoby drugiej zamiast pierwszej i trzeciej)  /132
Rozdział XXVII (Zamiana osób. Przejście z mowy zależnej w mowę wprost) /133
Rozdział XXVIII (Peryfraza)  /134
Rozdział XXIX (Niestosowne użycie peryfrazy, podsumowanie wywodu o figurach) /135
Rozdział XXX (Lexis — wysłowienie, środki językowe)  /136
Rozdział XXXI (Użycie języka potocznego)  /137
Rozdział XXXII (Metafory) /138
(Dygresja na temat geniuszu i przeciętności twórców)  /140
Rozdział XXXIII  /140
Rozdział XXXIV  /142
Rozdział XXXV  /144
Rozdział XXXVI /146
Rozdział XXXVII (Porównania)  /147
Rozdział XXXVIII (Hiperbola) /147
Rozdział XXXIX (Kompozycja [słów i zdań] jako piąte źródło wzniosłości)  /149
Rozdział XL (Uwznioślająca funkcja periodu)  /151
Rozdział XLI (Destrukcyjne dla wzniosłości czynniki: niewłaściwy rytm, siekanina zdań) /153
Rozdział XLII (Przesadna zwięzłość)  /154
Rozdział XLIII (Niskie słownictwo) /154
Rozdział XLIV (Przyczyny upadku literatury)  /156
Rozdział XLII (Przesadna zwięzłość) /154

[ EL I U S Z A R Y S T Y D E S ] , Sztuka retoryczna I. O stylu politycznym /161
Wstęp /163
1. Tytuł, autor i charakter traktatu  /163
2. Miejsce traktatu „O stylu politycznym" w ewolucji teorii postaci stylistycznych  /175
3. Postacie stylu w traktacie „O stylu politycznym"  /181
- Powaga (σεμνοτης [semnotès]) /182
- Surowość (βαρΰτης [barytès])  /184
- Obfitość (περιβολή [peribolè])  /186
- Wiarygodność (άξιοπιστια [axiopistia])  /188
- Gwałtowność (σφοδρότης [sphodrotès]) /190
- Styl emfatyczny (έμφασις [etnphasis])  /190
- Styl doskonały (δέινότης [deinotès]) /190
- Styl gwałtowny, styl emfatyczny i styl doskonały  /190
- Elegancja (επιμέλεια [epimeleia])  /193
- Słodycz (γλυκύτης, [glykytès])  /193
- Jasność i czystość (σαφήνεια καί καθαρότης [saphèneia kai katharotès]) /194
- Krótkość i zwięzłość (βραχύτης και συντομία [brachytès kai syntomia])  /194
- Powściągliwość (κολασις [kolasis])  /194
Sztuka retoryczna I. O stylu politycznym [ P R Z E K Ł A D ]  /201
Rozdział I. Powaga (Περι σεμνότητος) [§ 1-34]  /202
Rozdział II. Surowość (Περι βαρύητος) [§ 35-47]  /212
Rozdział III. Obfitość (Περι περιβλής) [§ 48-88]  /216
Rozdział IV. Styl wiarygodny (Περι άξιοπιστας) [§ 89-108]  /230
Rozdział V. Styl gwałtowny (Περι οφοδρότητος) [§ 109-118]  /236
Rozdział VI. Styl emfatyczny ( Περι έμφάσηως) [§ 119-123] /239
Rozdział VII. Styl doskonały (Περι δεινοτητος) [§ 124-128]  /241
Rozdział VIII. Elegancja (Περι έπιμελειας) [§ 129-131]  /243
Rozdział IX. Styl słodki (Περι γλυκύτητος) [§132]   /244
Rozdział X. Styl jasny i czysty (Περι σαφηνειας και καθαρότητος) [§ 133-135]   /245
Rozdział XI. Zwięzłość i zwartość stylu (Περι βραχύτητος και συντομίας)  [§ 136-137]  /246
Rozdział XII. Styl powściągliwy (Περι κολάσεως λόγου) [§ 138-140]  /246
(Dodatek do traktatu [Arystydesa] O stylu mowy politycznej) [§ 138-186]  /247

[ EL I U S Z A R Y S T Y D E S ] , Sztuka retoryczna II. O stylu prostym  /263
Wstęp  /265
1. Domniemany autor traktatu /265
2. Charakterystyka traktatu i jego wkład w rozwój doktryny „idei stylistycznych"  /266
3. Kompozycja i problematyka traktatu  /269
Sztuka retoryczna II. O stylu prostym [ P R Z E K Ł A D ]   /277
Wstęp. Styl prosty a styl polityczny [§ 1]  /277
Różnice między stylem prostym i politycznym. Uwagi ogólne na temat ich składników i ich użycia [§ 2-8]  /278
Myśli stylu prostego, ich zróżnicowanie i funkcjonowanie [§ 9-14] /280
Figury, słowa i rytmy odpowiednie dla tych myśli [§ 15-23]  /283
Mowa prosta różni się od politycznej, nawet gdy jest jej bardzo bliska [§ 24-27] /288
Kategorie stylu prostego. Styl etyczny [§ 28-52]  /290
Styl poważny [§ 53-58]  /301
Obfitość [§ 59-63]  /303
Słodycz [§ 64-68]   /306
Piękno [§ 69-71]  /308
Wiarygodność [§ 72-76]  /309
Mowa prosta i zadania mówcy. Układ (kompozycja) mowy [§ 77]  /310
Wysłowienie [§ 78] /311
Przykłady[§ 79-80]  /312
Argumentacja [§ 81-83]  /313 
Początki dzieł [§ 84-89]   /313
Główne formanty stylu: wdrożenie myśli [§ 90-93]  /316
Główne formanty stylu: wysłowienie [§ 94-118] /318
Opowiadanie i prezentacja legend [§ 119-134] /326
Elegancja [§ 135-140]  /332
Podsumowanie [§ 141]  /335

A N O N I M D E S E G U I E R ( A N O N Y M U S S E G U E R I A N U S ) ,
Sztuka mowy politycznej  /339
Wstęp  /339
1. Historia zachowanego tekstu  /339
2. Przedmiot i plan traktatu /341
3. Neokles /343
4. Aleksander /347
5. Harpokration /353
6. Apollodor i Teodor oraz ich uczniowie  /357
7. Zenon z Aten  /361
8. Kornutus /361
9. Koncepcja praktycznej retoryki w podręczniku Anonima de Séguier  /363
A. Wstęp  /363
B. Opowiadanie /365
C. Argumentacja  /367
D. Epilog mowy  /369
E. Wysłowienie  /371
Sztuka mowy politycznej [ P R Z E K Ł A D ]  /373
Rozdział I. Wstępy (Περι προοιμιων) [§ 1-39]  /373
Rozdział II. Opowiadania (Περι διήγήσεων) [§ 40-142]  /383
Rozdział III. Argumentacja (uwierzytelnienie) (Περι μίστeων) [§ 143-197]  /403
Rozdział IV. Epilogi (Περι έπιλόγων) [§ 198-239]  /418
Rozdział V. Wysłowienie (Φράσις) [§ 240-253] /427
Aneks dołączony do tekstu: Anonym de Séguier, Art du discours politique.
Texte établi et traduit par Michel Patillon, Paris 2005, s. 50-61 /432

WA L E R I U S Z A P S I N E S ( V A L E R I U S A P S I N E S ) , Sztuka retoryczna  /447
Wstęp  /449
1. Apsines i jego retoryczne dzieła  /449
2. Sztuka retoryczna  /455
A. Kompozycja i charakter traktatu   /455
B. Problematyka retoryczna traktatu  /459
3. Sztuka retoryczna  /462
A. Wstępy (προοιμια [prooimia])  /462
B. Przedekspozycja (προκατάστασις [prokatastasis])  /462
C. Opowiadanie (δίήγησις [diegesis], narratio)  /466
D. Zarzuty i ich odpieranie (άντιθέσεις καί λύσις [antitheseis kai lysis])  /468
E. Odparcie zarzutu (λύσις [lysis], refutatio)  /469
F. Przykład (παράδειγμα [paradeigma])  /471
G. Podważanie przykładów (λύσις παράδειγμάτων [lysis paradeigmatón}) /473
H. Entymemat (το ένθύμηνα [to entymema])  /475
I. Uzasadnienie na podstawie punktów głównych (ή τών κεφαλαιων κατασκευή[he ton kephalaión kataskeue])  /477
J. Epilog (έπιλογος. [epilogos])  /479
- Teoria rekapitulacji (10.2-14) /480
- Wykładnia budzenia litości (10.15-47)  /482
4. Problemy wyobrażone (figuratywne) (Περι τών έσχηματισμένων προβλημάτων)  /483
Sztuka retoryczna [ P R Z E K Ł A D ]  /489
1. Wstęp ( Περι προοιμιον) [1.1-100 [217-242]]  /489
2. Przedekspozycja, czyli wstępne przedstawienie sprawy (Περι προκαταστάσεως) [2.1-20 [243-249]]  /512
3. Opowiadanie (Περι διηγήσεως) [3.1-31 [250-260]]  /518
Definicja opowiadania. Jego modele. Ogólna charakterystyka  /518
Rodzaje opowiadania i okoliczności ich użycia  /519
Główne rodzaje opowiadania /525
 4.O zarzutach i ich odpieraniu (Περι άτιθέσεων καί λύσεων) [4.1-17 [261-268]] /528
Rodzaje zarzutów i sposoby ich przedstawiania /528
Stawianie zarzutów  /529
Okoliczności użycia różnych sposobów stawiania zarzutów  /530
5. Podważenie zarzutu (Περι λύσεως) [5.1-26 [269-279]]  /534
Zaprzeczenie  /534
Zabieg taktyczny  /535
Uwagi o toposach podważania i ich użyciu /541
Rozmieszczanie i wprowadzanie podważeń /542
6. Przykład (Περι παραδείγματος) [6.1-15 [280-283]] /544
Tworzywo przykładów  /544
Rozmieszczenie i toposy przykładów /546
Zachowanie ostrożności w posługiwaniu się przykładami  /548
7. Podważanie przykładów (Περι λύσεων παραδειγμάτον) [7.1-5 [284-285]]  /549
8. Entymematy (Περι ένθυμημάτων) [8.1-24 [286-291]]   /551
9. Uzasadnienie na podstawie punktów głównych (Περι τής τών κεφαλαίων κατασκευής) [9.1-21 [292-296]]  /556
Główne punkty docelowe  /557
- To, co legalne (zgodne z prawem) (Περι νομιμου)  /557
- Topos słuszności (Περι δικαιου) /559
- Pożytek (Περι συμφέροντος)   /560
- Możliwość (Περι δυνατού) /560
- Rzecz uznana (Περι ένδόξου)  /561
- Argumenty nie należące do sztuki (Άτεχνοι πιστεις) /561
- Możliwość (Περι δυνατού)  /561
10. Epilog (Περι έπιλογου) [10.1-58 [297-329]] /561
- Litość (Περι έλέου)  /569
- Pathos (Περι πάθους )  /586
WA L E R I U S Z A P S I N E S ( V A L E R I U S A P S I N E S ] , Problemy figuratywne (czyli wyobrażone)  /591
Problemy figuratywne (czyli wyobrażone) [ P R Z E K Ł A D ]  /593
Wykład pierwszy: Trzy rodzaje problemów figuratywnych [§ 1-4.[330-331]] /593
Wykład drugi: Rodzaje problemów figuratywnych i ich stosowanie [§ 5-25 [332-337]]  /594
Inne sposoby funkcjonowania problemów figuratywnych [§ 26-29.[338-339]]  /600
BI B L I O G R A F I A  /603
1. Autorzy starożytni  /603
2. Przekłady na języki nowożytne /605
3. Opracowania nowożytne /606