Traktat o naturze ludzkiej

Autor: David Hume

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 730

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Pierwsze dwie księgi Traktatu o naturze ludzkiej szkockiego filozofa Davida Hume’a (1711–1776) ukazały się w 1739 roku, gdy autor miał zaledwie dwadzieścia siedem lat, a napisane zostały nawet jeszcze kilka lat wcześniej. Zamysł dzieła był wszakże zakrojony na miarę dojrzałego myśliciela. Hume zamierzył sobie panoramiczny opis człowieka ujęty w trzech księgach: o rozumie, uczuciach i moralności – anatomię ludzkiej natury, a zarazem malarską syntezę aż po projekt reguł etycznych (podtytuł brzmi: Próba wprowadzenia eksperymentalnej metody rozumowania do kwestii moralnych). Pod koniec życia odżegnał się od swojego wczesnego dzieła, lecz w tej ocenie potomni byli przeciwnego zdania i dziś Traktat… jest uznawany za jego najgłębszą pracę filozoficzną, zawierającą podstawowe koncepty – rewolucyjne, a od strony religijnej nawet niecenzuralne (książki Hume’a znalazły się na kościelnym indeksie). Traktat… zainicjował współczesne myślenie, bezlitosne dla wszelkich uznanych pojęć metafizycznych, czego koronnym przykładem jest krytyka (można by rzec: dekonstrukcja) pojęcia przyczynowości, które empirysta Hume sprowadza do porządku następstwa. Pogląd, że wszelkie pojęcia ogólne są „w umyśle”, a nie „w rzeczach”, wybił z „metafizycznej drzemki” Immanuela Kanta i pozwolił mu przenieść do intelektu wszystko, co od czasów Arystotelesa lokowano w świecie zewnętrznym (paradoksalnie więc ojciec empiryzmu przyczynił się do narodzin filozofii transcendentalnej).

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie   /9

Chronologia życia i czasów Hume'a  /47

Nota o autorze i redaktorach  /67

Nota o tekście   /69

Powiadomienie   /72

Wstęp   /73

Księga pierwsza. O rozumie

Część I. O ideach, ich pochodzeniu, ich składzie, związkach między nimi, o abstrakcji i o innych rzeczach   /81

1. O pochodzeniu naszych idei   /81

2. Podział tematu  /87

3. O ideach pamięci i wyobraźni  /88

4. O powiązaniu i kojarzeniu idei   /90

5. O stosunkach  /93

6. O modi i substancjach   /95

7. O ideach abstrakcyjnych   /97

Część II. O ideach przestrzeni i czasu  /107

1. O nieskończonej podzielności naszych idei przestrzeni i czasu   /107

2. O nieskończonej podzielności przestrzeni i czasu   /109

3. O innych własnościach naszej idei przestrzeni i czasu  /114

4. Odpowiedź na zarzuty  /119

5. Odpowiedź na zarzuty (ciąg dalszy)  /132

6. O idei istnienia oraz istnienia zewnętrznego  /144

Część III. O wiedzy i prawdopodobieństwie  /147

1. O wiedzy  /147

2. O prawdopodobieństwie oraz idei przyczyny i skutku   /150

3. Dlaczego przyczyna jest zawsze konieczna  /156

4. O składnikach naszych rozumowań, które dotyczą przyczyny i skutku   /159

5. O impresjach zmysłów i pamięci   /161

6. O wnioskowaniu z impresji o idei   /163

7. O naturze idei i przeświadczenia  /170

8. O przyczynach przeświadczenia  /175

9. O skutkach innych stosunków i innych nawyków   /184

10. O wpływie przeświadczenia  /194

11. O prawdopodobieństwie tego, co przypadkowe  /201

12.  O prawdopodobieństwie przyczyn   /206

13. O prawdopodobieństwie niefilozoficznym  /218

14. O idei powiązania koniecznego  /229

15. Reguły, jak sądzić o przyczynach i skutkach  /247

16. O rozumie zwierząt  /250

Część IV. O sceptycznym i innych systemach filozofii   /255

1. O sceptycyzmie w stosunku do rozumu   /255

2.  O sceptycyzmie w stosunku do zmysłów   /262

3. O filozofii starożytnej   /292

4. O filozofii nowoczesnej  /196

5. O niematerialności duszy   /302

6. O tożsamości osoby   /319

7. Zamknięcie tej księgi   /331

Księga druga. O uczuciach

Część I. O dumie i pokorze  /343

1. Podział tematu  /343

2. O dumie i pokorze. Ich przedmiot i przyczyna   /345

3. Skąd wywodzą się te przedmioty i przyczyny   /348

4. O stosunkach między impresjami i ideami   /350

5. O wpływie tych stosunków na dumę i pokorę   /352

6. Ograniczenia tej koncepcji   /357

7. O przywarze i cnocie  /361

8. O piękności i brzydocie  /365

9. O darach i brakach zewnętrznych   /370

10. O własności i majątku  /376

11. O umiłowaniu sławy  /382

12. O dumie i pokorze u zwierząt   /390

Część II. O miłości i nienawiści   /394

1. O przedmiotach i przyczynach miłości i nienawiści   /395

2. Eksperymenty na potwierdzenie tego systemu   /398

3. Rozwiązanie trudności   /412

4. O miłości do krewnych  /415

5. O naszym uważaniu dla bogatych i możnych   /421

6. O życzliwości i gniewie  /429

7. O współczuciu   /431

8. O złości i zazdrości  /434

9. O mieszaninie życzliwości i gniewu ze współczuciem i złością   /443

10. O uczuciu miłosnym albo i miłości między płciami   /455

11. O miłości i nienawiści u zwierząt  /457

Część III. O woli i uczuciach bezpośrednich  /461

1. O wolności i konieczności  /461

2. Nadal ten sam temat   /468

3. O motywach wpływających na wolę   /473

4. O przyczynach uczuć gwałtownych  /479

5. O skutkach nawyku   /482

6. O wpływie wyobraźni na uczucia   /484

7. O bliskości i odległości w czasie i przestrzeni   /487

8. Nadal o tym samym   /491

9. O uczuciach bezpośrednich  /497

10. O ciekawości albo miłości prawdy  /507

Księga trzecia. O moralności

Część I. O cnocie i przywarze w ogóle  /515

1. Rozróżnienia moralne nie wywiedzione z rozumu   /515

2. Rozróżnienia moralne wywiedzione ze zmysłu moralnego  /530

Część II. O sprawiedliwości i niesprawiedliwości  /537

1. Czy sprawiedliwość jest cnotą naturalną, czy sztuczną   /537

2. O źródle sprawiedliwości i własności   /544

3. O regułach, które wyznaczają własność   /560

4. O dobrowolnym przekazaniu własności   /573

5. O mocy obowiązującej przyrzeczeń  /575

6. Pewne dalsze refleksje dotyczące sprawiedliwości i niesprawiedliwości   /584

7. O pochodzeniu władzy   /591

8. O źródle posłuchu   /596

9. O granicach posłuchu  /606

10. O przedmiotach posłuchu  /610

11. O prawie narodów  /622

12. O czystości i skromności  /625

Część III. O innych cnotach i przywarach  /629

1. O pochodzeniu cnót i przywar naturalnych   /629

2. O wielkoduszności   /646

3. O dobroci i życzliwości  /656

4. O uzdolnieniach naturalnych  /660

5. Pewne dalsze refleksje o zdolnościach naturalnych  /667

6. Końcowe wnioski książki   /670

Dodatek   /675

Streszczenie   /683

Hume i jego krytycy   /701

Bibliografia i polecane lektury   /719