Tefsir Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: XVI-wieczny przekład Koranu na język polski. Wydanie krytyczne zabytku polskiej

Opracowanie: Joanna Kulwicka-Kamińska, Czesław Łapicz

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 613, 1036 + ok. 1000

Okładka: miękka z obwolutą

Format: 21,00 cm x 29,7 cm

Tefsir Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: XVI-wieczny przekład Koranu na język polski. Wydanie krytyczne zabytku polskiej kultury narodowej. Tom 1: Komentarz filologiczno-historyczny

Tefsir Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: XVI-wieczny przekład Koranu na język polski. Wydanie krytyczne zabytku polskiej kultury narodowej. Tom 2: Faksymile

Tefsir Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: XVI-wieczny przekład Koranu na język polski. Wydanie krytyczne zabytku polskiej kultury narodowej. Tom 3: Transliteracja

Pracownicy Centrum Badań Kitabistycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przygotowali krytyczne wydanie pierwszego (najstarszego) przekładu Koranu na język słowiański (polski), mianowicie tefsiru Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego.[...]

Autorom projektu przyświecała intencja wprowadzenia do świadomości społecznej oraz do obiegu naukowego oryginalnego źródła filologicznego, jakim jest piśmiennictwo religijne muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego wraz z pierwszym przekładem Koranu na język polski. Projekt miał charakter długofalowych zespołowych prac dokumentacyjnych, badawczych i edytorskich o fundamentalnym znaczeniu dla dziedzictwa i kultury nie tylko narodowej, lecz także europejskiej. Przedmiotem badań naukowych był bowiem pierwszy słowiański, a zarazem prawdopodobnie trzeci - po łacińskim (opublikowanym dzięki staraniom Marcina Lutra w 1543 r.) i opartym na nim tłumaczeniu włoskim (opublikowanym w 1547 r.) - przekład Koranu na język europejski. Powstał on w okresie reformacji, w dobie rozkwitu przekładów ksiąg sakralnych (m. in. Biblii) na języki wernakularne. Zgodnie z muzułmańską zasadą igazu (tj. zakazu przekładu oryginalnego arabskiego Koranu na inne języki) przedkład ten przyjął formę i status tefsiru, czyli komentarza; wykładni, objaśnienia w języku polskim towarzyszącego przekładowi oryginalnego arabskiego tekstu koranicznego (z ar. tafsir `komentarz, wykład, objaśnienie). W rzeczywistości zaś rękopiśmienne tefsiry Tatarów - muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, zawierają wierne interlinearne tłumaczenie świętej księgi islamu na ówczesny język polski z elementami języka (staro)białoruskiego.

Podstawę edycji stanowi najstarsza (1723) pełna rękopiśmienna kopia tatarskiego tefsiru. Kopię tę, ze względu na miejsce przechowywania, nazywamy tefsirem z Olity (TAL, od litewskiego Alytus). Jest to zabytek obecnie znajdujący się na Litwie i pozostający w posiadaniu prywatnym. Tylko część manuskryptu swoją genezą sięga początki XVIII w.; fragmenty korygowane, uzupełniane bądź dopisane przez późniejszych użytkowników pochodzą z 1836 r., co ustalono na podstawie kolofonów.

Materiał komparytystyczny dla zespołowych interdyscyplinarnych badań, których wyniki zostały przedstawione w niniejszym wydaniu, stanowiło 14 istotnych tefsirowych kopii, pochodzących z okresu od XVII do XIX w., a także fragmenty tefsirów zawarte w formie odniesień nawiązań i cytatow w kilku tatarskich kitabach i chamailach.

Na opracowanie składają się zatem: tom teoretyczno-komentarzowy, zawierający część historyczą, politologiczną, przekładnioznawczą oraz językoznawczą i literaturoznawczą, zarówno slawistyczną, jak i orientalistyczną oraz krytyczna edycja tekstu.

W tomie komentarzowym zamieszcza się instrukcję wydania, opracowany przez zespół grantowy sposób odczytu tatarskich zabytków, metrykę tefsiru z Olity i analizę znaków wodnych manuskryptu.

W skład krytycznego wydania wchodzą natomiast: faksymilia, transliteracja całego tekstu tefsirowego i transkrypcja wybranych fragmentów warstwy orientalnej.

(opis wydawcy)