Sztuka położnicza dla kobiet Kształcenie akuszerek na ziemiach polskich w dobie niewoli narodowej (1773–1914)

Autorka: Małgorzata Stawiak-Ososińska

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 552

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Od połowy XV w. coraz popularniejszym określeniem kobiet pomagającym rodzącym był termin „akuszerka” pochodzący od francuskiego słowa accoucher—rodzić. To określenie, być może z uwagi na powszechne posługiwanie się w wieku XVIII językiem francuskim, upowszechniło się na ziemiach polskich. Nazewnictwo używane w innych językach nie weszło w ogóle do użycia. Akuszerkami nazywano jednak nie wszystkie osoby zajmujące się pomaganiem rodzącym. Było ono niejako zarezerwowane dla niewiast, które miały fachowe przygotowanie do posługi przy porodach, natomiast amatorki w dalszym ciągu nazywano babkami. W drugiej połowie XIX w. zaczęto używać obok terminu „akuszerka” określenia „położna”, będącego rodzimym określeniem osoby towarzyszącej w połogu i całym czasie rodzenia.

Spis treści:

Wykaz używanych w pracy skrótów  /9

Wstęp  /11

Rozdział 1. Pomoc medyczna w Polsce w XVIII w.  /30

1.1. Sytuacja bytowo-sanitarna społeczeństwa polskiego   /30

1.2. Kadry medyczne  /38

1.3. Sposoby leczenia, obrzędy związane z porodem i połogiem  /59

1.4. Pierwsze próby zapewnienia społeczeństwu polskiemu profesjonalnej pomocy medycznej  /66

Rozdział 2. Tworzenie i rozmieszczenie szkół położniczych na ziemiach polskich w latach 1773-1914  /76

2.1. Szkoły założone w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej przed utratą niepodległości  /77

a) Szkoły akuszerek założone z inicjatywy Komisji Edukacji Narodowej  /77

b) Szkoły założone przez postępowych arystokratów  /85

2.2. Zabór austriacki  /94

2.3. Zabór rosyjski  /103

a) Szkoły akuszerek funkcjonujące w pierwszej połowie XIX w.  /103

b) Rozwój szkół położniczych i akuszersko-felczerskich w drugiej połowie XIX i na początku XX stulecia  /110

2.4. Zabór pruski  /123

a) Szkoły akuszerek w Prusach Zachodnich, Południowych i Nowowschodnich  /123

b) Zakłady kształcenia akuszerek po 1815 r.  /141

2.5. Królestwo Polskie  /144

a) Warszawska szkoła akuszerek  /144

b) Warszawska szkoła babek wiejskich  /153

c) Szkoły przy przytułkach położniczych  /155

d) Szkoły prywatne  /163

Rozdział 3. Sytuacja materialna szkół akuszerskich w XIX i na początku XX wieku  /171

3.1. Zaplecze kliniczne i internatowe szkół położniczych  /172

a) Zaplecze szkół przyszpitalnych  /173

b) Baza lokalowa samodzielnych szkół akuszerskich  /208

c) Sytuacja lokalowa szkół funkcjonujących przy przytułkach położniczych  /221

3.2. Pomoce dydaktyczne /232

Rozdział 4. Struktura organizacyjna szkół akuszerskich  /242

4.1. Dyrektor  /244

a) Obowiązki administracyjne  /247

b) Obowiązki dydaktyczne  /251

4.2. Drugi nauczyciel/asystent  /257

4.3. Akuszerka zakładowa  /262

4.4. Uczennice  /269

a) Wymogi stawiane kandydatkom na akuszerki  /269

b) Charakterystyka zbiorowości uczniowskiej  /287

4.5. Pacjentki - "naukowy materiał" kliniczny  /308

Rozdział 5. Organizacja procesu dydaktycznego  /323

5.1. Czas i wymiar kształcenia  /324

5.2. Sposoby i formy kształcenia  /330

5.3. Zakres kształcenia teoretycznego  /348

a) Wiadomości przekazywane uczennicom w pierwszych latach istnienia szkół położniczych (koniec XVIII i pierwsza połowa XIX w.)  /348

b) Poszerzenie programu kształcenia o nowe treści  /361

c) Zakres kształcenia w szkołach akuszerskich z klasami przygotowawczymi  oraz w szkołach akuszersko-felczerskich  /366

5.4. Egzaminowanie i dyplomowanie  /377

Zakończenie  /396

Bibliografia  /402

Aneks 1. Sylwetki wybranych dyrektorów i nauczycieli dziewiętnastowiecznych szkół położniczych  /446

Aneks 2. Zdjęcia uczennic   /472

Aneks 3. Ruch uczennic w wybranych szkołach akuszerskich  /477

Aneks 4. Program kształcenia w szkołach dla akuszerek I i II rzędu obowiązujący w Królestwie Polskim po 1900 r.  /493

Aneks 5. Przykładowe pytania zadawane w szkołach akuszerskich podczas egzaminów końcowych  /502

Aneks 6. Teksty wybranych przysięg akuszerskich  /507

Aneks 7. Dyplomy ukończenia szkół akuszerskich  /515

Indeks osobowy  /528

Spis tabel  /542

Spis ilustracji  /544