Sztuka i mózg. W stronę percepcyjnie zorientowanej historii sztuki

Autor: Łukasz Kędziora

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 376

Okładka: miękka

Format: 16,00 z 23,00 cm

W książce autor zaprezentował szeroką perspektywę nurtu badań nad obiektami artystycznymi, którą nazwał percepcyjnie zorientowaną historią sztuki. Czytelnik znajdzie tam dziesięć analiz dorobku słynnych badaczy sztuki i artystów, których twórczość była i jest związana z problemami percepcji w różnych jej ujęciach. Znalazły się tam między innymi takie perspektywy, jak stworzona przez Heinricha Wölfflina koncepcja cielesnego zaangażowania w architekturę, sformułowana przez Hansa Prinzhorna systematyka dzieł osób z zaburzeniami psychicznymi, biologiczne podejście Ernsta Gombricha, czy brawurowa interpretacja Guerniki Picassa autorstwa Rudolfa Arnheima.

Kontynuacją tego historycznego rysu jest druga część poświęcona współczesnym podejściom do problemów percepcji sztuki. Tym razem analizie poddano neurohistorię sztuki, dzięki której możemy dowiedzieć się, jak nieświadome doświadczenia wizualne miały wpływ na naszą twórczość lub jej odbiór. Niezbędna w tego rodzaju refleksji jest także neuroestetyka, która pozwala zrozumieć neuronalne podłoże naszych reakcji na dzieło sztuki. Bezpośrednio z niej wyrasta stworzona przez Davida Freedberga i Vittorio Gallesego koncepcja empatycznej odpowiedzi na dzieło sztuki, która tłumaczy, dlaczego miewamy wrażenie realnej obecności postaci sportretowanej na obrazie lub fotografii. Ostatni rozdział drugiej części książki dotyczy interpretacji sztuki osób wykluczonych i niepełnosprawnych, a więc metody diagnozowania płótna. Rozdział trzeci ukazuje narzędzia, jakimi możemy badać zarówno twórców, jak i odbiorców dzieł sztuki. Pojawia się w nim okulograficzna weryfikacja tez stawianych przez Władysława Strzemińskiego w Teorii widzenia oraz relacja z eksperymentu dotyczącego dokumentacji performance z wykorzystaniem urządzeń do rejestracji bio- i neurofeedbacku. Książkę zamyka próba odnalezienia ram nowego sposobu periodyzacji dzieł sztuki, opartego o wizualne i emocjonalne jakości analizowanego obiektu. Treści uzupełnia obszerny wywiad z twórcą neurohistorii sztuki Johnem Oniansem oraz interaktywna wizualna bibliografia unaoczniająca dynamiczny i synchroniczny rozwój historii sztuki i neuronauki.

W 2019 roku manuskrypt książki (dysertacja doktorska) został uhonorowany prestiżową nagrodą im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa za najlepszą pracę w dziedzinie historii sztuki przyznaną przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Historyków Sztuki w kategorii prac niepublikowanych.

Spis treści:

Wstęp / 9

I. Historia percepcyjnie zorientowanej historii sztuki  /15 

1. Czym jest percepcyjnie zorientowana historia sztuki?  /17 

2. Alois Riegl i problem sensualności w interpretacji dzieł sztuki  /29 

3. Heinrich Wölfflin i jego analiza formy artystycznej ze względu na „uwikłanie ciała w architekturę”       /40 

4. Hans Prinzhorn – koncepcja kreatywnego tworzenia   /58 

5. Aby Warburg jako psycho-historyk schizofrenii kultury Zachodu  /75

6. Rudolf Arnheim i psychologia twórczego oka   /88

7. Teoria widzenia Władysława Strzemińskiego, czyli o „człowieku, który widzi”  /112

8. Ernst Gombrich – „moje podejście jest zawsze biologiczne”   /130

9. Max Imdahl – ikonika i prymat wizualności   /144

10. Gottfried Boehm – historia widzenia a neuronauka   /155

11. Wolfgang Kemp i empatyczna odpowiedź na dzieło sztuki   /168

II. Współczesny warsztat percepcyjnie zorientowanej historii sztuki   /177

1. John Onians i jego neurohistoria sztuki   /179

2. Neuroestetyka w analizach dzieł sztuki    /208

3. Empatyczna odpowiedź na dzieło sztuki   /236

4. Diagnozowanie płótna jako metoda interpretacji dzieł sztuki   /248

III. Percepcyjna historia sztuki w praktyce   /257

1. Wybrane zagadnienia teorii widzenia Władysława Strzemińskiego w kontekście badań okulograficznych    /259

2. Narzędzia badawcze percecpyjnie zorientowanej historii sztuki   /288

3. Kunstgeschichte – aber wie? Próba określenia ram „nowego” sposobu periodyzacji sztuki  /301

Zakończenie  /315

Aneks

Neuroarthistory in Simple Terms. Interview with Professor John Onians    /319

Neurohistoria sztuki w prostych słowach. Wywiad z prof. Johnem Oniansem  /333

Bibliografia   /349

Spis ilustracji dostępnych on-line   /361

Spis ilustracji zamieszczonych w książce  /366

Summary   /368

Indeks osób   /371