System wyborczy do Izby Poselskiej parlamentu Polski przedrozbiorowej, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego

Autor opisał wybory posłów na sejmy I Rzeczypospolitej, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego do 1831 r. Problematyka ta nigdy wcześniej nie była badana tak dokładnie, historycy jedynie wspominali o niej przy okazji rozważań nad polskim parlamentaryzmem, ale nikt nie pokusił się o całościową analizę. Książka profesora Ilskiego stanowi pierwsze, a jednocześnie wnikliwe omówienie tematyki ordynacji wyborczych, podziału mandatów, technik wysuwania kandydatów, głosowania, określenia kręgu osób posiadających czynne i bierne prawo wyborcze. Prezentuje też debaty jakie toczono w Polsce wokół tych zagadnień, przedstawiając koncepcje zrealizowane w praktyce, jak i pominięte.

Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Andrzeja Małkiewicza

Spis treści:

Wstęp   /9

Rozdział I. Geneza Sejmu. Charakterystyka demokracji szlacheckiej   /22

Powstanie Sejmu  /22

Funkcjonowanie Sejmu  /39

Cechy demokracji szlacheckiej   /49

Rozdział 2. Elementy systemu wyborczego do Izby Poselskiej w dawnej Polsce  /76

Sejmiki przedsejmowe: zwoływanie, miejscowość i miejsce, obrady  /77

Liczba i rozmieszczenie sejmików przedsejmowych  /84

Liczba posłów. Wielkość sejmików przedsejmowych jako jednostek wyborczych  /96

Wybierający - wybrani   /110

Procedura i formuła wyborcza. Uprawnienia szlachcica - wyborcy   /119

Charakter mandatu poselskiego  /143

Wzór systemu wyborczego Pierwszej Rzeczypospolitej   /151

Rozdział 3. Koncepcje systemu wyłaniania Izby Poselskiej w polskiej myśli politycznej XVIII wieku. Wybrane projekty  /154

Propozycja Stanisława Dunin Karwickiego  /155

Projekty kręgu króla Stanisława Leszczyńskiego  /164

Plany Familii   /170

Koncepcja księdza Stanisława Konarskiego   /174

Propozycje konfederatów brackich: biskupa Adama Stanisława Krasińskiego  i Michała Wielhorskiego  /180

Wskazania księdza Stanisława Staszica   /191

Projekt księdza Hugona Kołłątaja  /197

Sugestie innych autorów. Pomysł wyborów pośrednich   /203

Podejście Adama Wawrzyńca Rzewuskiego  /205

Kwestia reprezentacji mieszczan w Sejmie  /214

Wnioski z debaty - ujęcie syntetyczne  /218

Rozdział 4. Formowanie systemu wyborczego w dobie reform stanisławowskich  /223

Regulacje w latach 1764-1768   /223

System wyborczy w ustawodawstwie Sejmu Czteroletniego (1788-1792)  /234

Zastosowanie praktyczne   /245

Postanowienia Sejmu grodzieńskiego 1793 r.  /252

Porównanie rozwiązań przyjętych u kresu I RP z wzorem wypływającym z tradycji wyborczej  /255

Rozdział 5. System wyborczy do Izby Poselskiej Księstwa Warszawskiego (1807-1815). Zasady i praktyka wyborcza  /260

Projekt Grzegorza Bielawskiego  /261

Elementy systemu. Prawa wyborcze   /263

Procedura wyborcza. Losowanie osób opuszczających Izbę Poselską   /290

Zastosowanie systemu. Cechy charakterystyczne praktyki wyborczej   /294

Propozycje z czasu powstania listopadowego 1830-1831   /298

Podsumowanie   /301

Zakończenie   /303

Aneks 1. Wykaz sejmików przedsejmowych jako jednostek wyborczych do Izby Poselskiej parlamentu Królestwa Polskiego przed 1569 r.   /312

Aneks 2. Wykaz sejmików przedsejmowych jako jednostek wyborczych do Izby Poselskiej parlamentu I RP w okresie od 1569-1764 r.   /313

Aneks 3. Wykaz sejmików przedsejmowych, które w latach 1598-1766 przyjęły zasadę większości w wyborach    /318

Aneks 4.  Wykaz sejmików przedsejmowych jako jednostek wyborczych do Izby Poselskiej parlamentu I RP ustanowionych przez Sejm Czteroletni w 1791 r.  /320

Aneks 5. Wykaz sejmików i zgromadzeń gminnych jako jednostek wyborczych do Izby Poselskiej parlamentu Księstwa Warszawskiego 1807-1815   /324

Aneks 6. Wykaz sejmików i okręgów gminnych jako jednostek wyborczych do Izby Poselskiej parlamentu Królestwa Polskiego (1815-1831)   /329

Bibliografia  /333

Indeks osób   /347

Summary  /352