Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej XVI wieku. Źródła ikonograficzne i treści ideowe

Autorka: Justyna Kiliańczyk-Zięba

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 343

Okładka: miękka

Format: 17,5 cm x 25,00 cm

Gutenberg, jego współpracownicy i pierwsi naśladowcy działali w świecie, w którym przekaz informacji odbywał się w znacznej mierze za pomocą obrazu, znaku i symbolu. Rzemieślnicy i przedsiębiorcy, nim jeszcze rozpoczęli działalność typograficzną czy nakładczą, nierzadko już posługiwali się znakami rozpoznawczo-własnościowymi. One także stawały się często podstawowym elementem ich późniejszych sygnetów drukarskich. Te niewielkie kompozycje graficzne dla dawnych czytelników, zaznajomionych z heraldyką, także nierycerską i nieszlachecką, były komunikatami o proweniencji druku, tożsamości, pochodzeniu czy przynależności społecznej jego wytwórcy. Dla dzisiejszego odbiorcy symbolika sygnetów z epoki początków „czarnej sztuki” bywa znana i czytelna, częściej jednak pozostaje całkiem zagadkowa lub zrozumiała tylko po części. Autorka na kartach swojej książki podjęła w bardzo zajmujący sposób próbę hipotetycznej rekonstrukcji genezy przedstawień wizualnych i formuł werbalnych współistniejących w sygnetach drukarskich, szukając wzorców ikonograficznych i źródeł ideowych owych kompozycji graficznych, używanych w XVI w. w drukarniach czynnych w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim oraz analizując wymowę tych znaków i ich odbiór przez współczesnych. Niezwykle ciekawa lektura dla edytorów, filologów i historyków naukowo zainteresowanych tematem, ale także dla miłośników dziejów druku. Publikacja bogato ilustrowana, opatrzona zestawieniem bibliograficznym, indeksem osobowo-geograficznym i streszczeniem w języku angielskim.

Spis treści:

Wstęp   /7

Wprowadzenie   /9

1. Stan badań  /9

2. Podstawa źródłowa   /12

3. Typologia, terminologia i funkcje drzeworytów   /13

4. Problematyka, cel badań, metodologia  /23

5. Zasięg terytorialny   /25

6. Zakres chronologiczny  /26

7. Układ pracy   /28

Podziękowania  /29

I. Sygnet w strukturze książki   /31

1. Miejsce i częstotliwość występowania   /31

2. Potencjał identyfikacyjny i symboliczny  /39

II. Tradycje heraldyczne  /45

1. Pierwszy polski sygnet: wzorzec heraldycznej ekspozycji i znaki drukarzy europejskich  /46

2. Herb miasta i gmerk drukarza  /53

3, Heraldyka municypalna i symbole państwowe  /61

4. Z gmerkiem w roli głównej  /69

5. Gmerki i rebusowe podpisy  /87

6. Herby w funkcji sygnetów drukarskich   /104

III. Antyczne źródła i emblematyczny filtr  /117

1. Terminus Hieronima Wietora  /119

2. Alciatus i emblematyczny smak epoki   /138

3. Antyczna bajka i emblematyczna struktura  /168

4. Sygnet czy nie?  /172

IV. We wspólnocie chrześcijan   /175

1. Drukarze luterańscy w Królewcu: Hans Weinreich, Hans Lufft, Hans Daubmann i Georg Osterberger   /175

2. Maciej Wirzbięta  /188

3. Stanisław Murmelius  /200

4. Bracia polscy: Aleksy Rodecki i Sebastian Sternacki  /207

5. Pod znakiem pelikana  /219

6. IHS w Wilnie. Symbol jezuicki czy sygnet drukarski?  /226

V. Sygnety drukarni Łazarzowej  /229

VI. Sygnety drukarzy ksiąg hebrajskich  /261

1. Kraków  /262

2. Lublin /269

Zakończenie  /275

Spis ilustracji  /281

Wykaz skrótów   /289

Bibliografia  /291

Indeks osobowo-geograficzny  /319

Summary  /337