Swoi i obcy. Tożsamość Koptów i Maronitów w arabskich tekstach kultury

Autor: Michał Moch

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 191

Okładka: miękka

Format: 15,00 cm x 21,00 cm

Dzieło Michała Mocha o historii i współczesnej sytuacji społeczeństw chrześcijańskich w krajach arabskich, w szczególności o Koptach w Egipcie i Maronitach w Libanie, jest erudycyjne, a zarazem fascynujące.  Autor śledzi  kształtowanie się ich tożsamości narodowej na gruncie odrębności wyznaniowych. 

Temat jest paląco aktualny. Autor nie redukuje jednak konfliktów między mniejszościami chrześcijańskimi a światem islamu do bieżących różnic religijnych i prześladowań politycznych, ale bierze pod uwagę szeroki zbiór tekstów literackich z XIX i zwłaszcza XX wieku, reprezentujących zarówno kulturę elitarną, jak popularną. Porównanie procesów kształtowania się świadomości narodowej mniejszości "obcych" w świecie arabskojęzycznym z historią narodów europejskich zainteresuje także tych badaczy, którzy nie zajmują się Bliskim Wschodem.

Jerzy Jedlicki

Spis treści:

1. Wstęp  /7

1.1. Cele pracy i metody badań  /7

1.2. Dobór literatury przedmiotu i źródeł. Dotychczasowy stan badań  /13

1.2.1. Literatura przedmiotu  /13

1.2.2. Źródła drukowane /14

1.2.3. Wywiady biograficzne /14

2. Podstawowe kwestie terminologiczne /18

2.1. Współczesne teorie narodu - wprowadzenie /18

2.1.1. Naród jako wspólnota wyobrażona /22

2.1.2. Kształtowanie się narodów w ujęciu historyków /26

2.1.3. Etnosympolizm Anthony'ego D. Smitha - próba stworzenia koncepcji kompromisowej /28

2.1.4. Kulturalistyczne podejście do badań nad narodem /30

2.2. Podstawowe pojęcia używane w rozprawie /33

2.2.1. Tożsamość /33

2.2.2. Tradycja /35

2.2.3. Mit  /36

2.2.4. Różne wymiary pamięci we współczesnej humanistyce /37

2.2.4.1. Pamięć zbiorowa a pamięć autobiograficzna /37

2.2.4.2. Pamięć komunikatywna a pamięć kulturowa /39

2.2.4.3. Pamięć funkcjonalna (zamieszkała) i magazynująca (niezamieszkała)  /40

2.2.5. Miejsca pamięci   /41

2.2.6. Pogranicze /43

3. Naród, nacjonalizm i tożsamość w świecie arabskim /45

3.1. Dotychczasowy stan badań nas zjawiskami narodowymi na Bliskim Wschodzie /46

3.1.1. Chrześcijanie bliskowschodni a kształtowanie się idei nacjonalistycznych /51

3.2. Współczesne koncepcje ideologiczne tożsamości arabskiej   /56

3.3. Krytyka tożsamości arabskiej  i tradycyjnych podejść do problematyki narodowej. Od Adonisa do Edwarda Saida /60

4. Koptowie - spadkobiercy Egiptu starożytnego i chrześcijańskiego /72

4.1. Zagadnienia genealogiczne i historyczne /72

4.1.1. Korzenie chrześcijaństwa koptyjskiego /72

4.1.2. Koptowie w erze dominacji islamu  /82

4.1.3. Rola Koptów w historii najnowszej Egiptu. Stosunek Koptów do egipskości i arabskości /86

4.2. Tożsamość współczesnych koptyjskich elit kulturalnych. Przypadek Idwara al-Harrata  /90

4.2.1. Idwar al-Harrat - wielki pisarz języka arabskiego i ucieleśnienie paradoksów koptyjskich /91

4.3. Różne wymiary tożsamości koptyjskiej w świadectwach mieszkańców Egiptu  /99

4.4. Współcześni Koptowie na rozdrożu. Pamięć, tożsamość i dyskryminacja /106

5. Maronici - między Zachodem a światem arabskim  /113

5.1. Zagadnienia genealogiczne i historyczne /113

5.1.1. Formowanie się wspólnoty maronickiej i wzrost jej znaczenia. Kwestia ortodoksji chrześcijańskiej /114

5.1.2. Pochodzenie etniczne i sytuacja językowa Maronitów. Tradycyjne poglądy i ich krytyka /124

5.1.3. Libański system wyznaniowy. Sojusz maronicko-sunnicki jako podstawa modelu niepodległego państwa /130

5.1.4. Krach mitu libańskiego. Odradzanie się kraju po wojnie /133

5.2. Maronici jako twórcy i orędownicy zbiorowej tożsamości libańskiej. Stosunek maronitów do współczesnych koncepcji libańskości i arabskości /137

5.2.1. Liban jako nowa Fenicja. Krąg pisarzy francuskojęzycznych w Libanie /138

5.2.2. Michel Chiha - najdojrzalsza formuła "fenicjanizmu"  /141

5.2.3. Sa'id Aql - w kierunku nacjonalizmu lingwistycznego i separatyzmu maronickiego /144

5.3. Wizje tożsamości libańskiej i maronickiej w literaturze pięknej  /148

5.4. Historia i historiografia libańska - od tożsamości maronickiej do konstruktywizmu /154

5.4.1. Mity wspólnoty. Wybitni historycy maroniccy epoki przednowoczesnej /154

5.4.2. Kamal Salibi - o potrzebie nowej historii Libanu /157

5.5. Postawy elit maronickich na początku XXI wieku. Pamięć i upamiętnianie /165

5.6. Jak godzić pamięć wspólnot libańskich? Próba podsumowania /171

6. Zakończenie /174

Bibliografia /178

Summary /189