Studia i szkice historyczne z XVIII i XIX wieku

Autor: Jerzy Michalski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 852

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24 cm

Jerzy Michalski (1924-2007) był badaczem dziejów politycznych, historii ustroju oraz historii prawa XVIII w., a także dziejów nauki w stuleciach XVIII i XIX. Dzięki rozległej znajomości archiwaliów polskich i zagranicznych (m. in. francuskich, pruskich, austriackich i saskich), kolejne dzieła Profesora stawały się naukowymi wydarzeniami, w istotny i trwały sposób wzbogacając naszą wiedzę. Ogromny autorytet, którym cieszył się w środowisku naukowym, Jerzy Michalski zawdzięczał wielkiej erudycji i przenikliwości badawczej, szerokim horyzontom porównawczym, a także wyjątkowej odpowiedzialności za słowo. Jego dzieła o zakroju syntetycznym to: Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1953), fragment dotyczący lat 1795-1862 w Historii Nauki Polskiej (1977), lat 1764-1795 w Historii dyplomacji polskiej (1982), całego XVIII wieku w Historii sejmu polskiego (1984) oraz biografia ostatniego króla - Stanisław August Poniatowski (2009). Był autorem monografii: Studia nad reformą sądownictwa i prawa sądowego w XVIII wieku (1958), Polska wobec wojny o sukcesję bawarską (1964), Schyłek konfederacji barskiej (1970), Rousseau i sarmacki republikanizm (1977), Sarmacki republikanizm w oczach Francuza. Mably i konfederaci barscy (1995). Praca o Rousseau została wydana także po angielsku: Rousseau and Polish Republicanism (2015). Jerzy Michalski był również autorem licznych i ważnych artykułów naukowych, z których część została zebrana i przedrukowana w dwóch tomach jeszcze za Jego życia (2007). Dalsze udostępniamy Czytelnikom w przedkładanym tu tomie trzecim. Oprócz zagadnień politycznych, społeczno-gospodarczych oraz studiów z dziejów ideologii i myśli politycznej, znajduje się w nim szereg tekstów poświęconych historii prawa epoki stanisławowskiej, dziedziny, w której Jerzy Michalski miał wyjątkową wśród historyków wiedzę. W końcowej partii niniejszego tomu zamieszczono kilka najważniejszych recenzji, stanowiących probierz rangi krytyki naukowej Profesora. Tom kończą uzupełnienia do Jego bibliografii. Przystępna forma i język wielu zamieszczonych tu artykułów sprawiają, że są to teksty dostępne nie tylko dla badaczy XVIII w., ale także dla szerszego grona czytelników zainteresowanych losami Rzeczypospolitej w dramatycznej epoce rozbiorów.

Spis treści:

Przedmowa /5

Zagadnienia społeczno-gospodarcze

Sprawa dysydencka a zagadnienia gospodarcze w opinii publicznej w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta /9

Na marginesie tzw. supliki torczyńskiej /16

Sprawa chłopska na sejmie 1773-1775 /17

Zagadnienie polityki antycechowej w czasach Stanisława Augusta /31

 Miasta polskie w XVIII wieku /50

Rola polityczna mieszczaństwa warszawskiego w okresie Sejmu Czteroletniego /71

Z problematyki odgórnej reformy miejskiej w okresie Rady Nieustającej /75

Problematyka reformy miejskiej w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta /80

Pomysły uaktywnienia gospodarki polskiej w pierwszej połowie panowania Stanisława Augusta /90

Ideologia i myśl polityczna 

Propaganda konserwatywna w walce z reformą w początkach panowania Stanisława Augusta /107

Tendencje unifikacyjne i centralistyczne w Polsce w drugiej połowie XVIII w. /135

Stanisław Konarski wobec sarmatyzmu i problemu europeizacji Polski /139

Mentalność polityczna konfederatów barskich /146

Z problematyki republikańskiego nurtu w polskiej reformatorskiej myśli politycznej w XVIII wieku /163

Sytuacja międzynarodowa i polityka wewnętrzna

 Mably o położeniu Polski /177

Duc de Lauzun i próba zbliżenia francusko-rosyjskiego /192

Problematyka polskiej elity politycznej XVIII wieku /221

Położenie międzynarodowe Polski w dobie Konstytucji 3 Maja /230

Sługa dwóch panów. Chrystiana Wilhelma Friesego dziennik dla Mikołaja Repnina i raporty dla Jacka Ogrodzkiego z lat 1765-1767 /245

Od wrogości do przyjaźni: Czartoryscy wobec Karola Radziwiłła "Panie Kochanku" /257

O zmianę rosyjskiego ambasadora w Warszawie (zabiegi magnackiej opozycji w latach 1775-1776) /272

 Sprawa zwrotu ponadtraktatowych nabytków austriackich i pruskich po pierwszym rozbiorze  /285

Wokół sejmu 1776 

Rzekoma próba oderwania Wielkiego Księstwa Litewskiego od Rzeczypospolitej po I rozbiorze /337

Sprawa wyboru posłów dysydentów na sejm 1776 roku  /344

Publicystyka i parapublicystyka doby sejmu 1776 roku /353

Wokół powrotu Karola Radziwiłła z emigracji pobarskiej /404

Początki opozycyjnej działalności Franciszka Ksawerego Branickiego /458

Konflikt między kuzynami (Stanisław August i Adam Kazimierz Czartoryski w latach 1775-1776)  /514

Prawo

Problem "ius agratiandi" i kary śmierci w Polsce w latach siedemdziesiątych XVIII w.  /525

Konstytucja 3 Maja  /543

Francuski głos o projekcie Mably'ego reformy ustroju Polski  /590

Zagadnienia reformy sądownictwa i prawa sądowego w początkach panowania Stanisława Augusta /597

Problematyka reformy sądownictwa i prawa sądowego w okresie sejmu delegacyjnego lat 1767-1768  /636

Historiografia, nauka, ludzie   

Andrzej Zamoyski  /657

Władysław Konopczyński jako badacz czasów stanisławowskich /667

Cudzoziemcy w Polskim Słowniku Biograficznym /672

Działalność Lindego na tle ówczesnego życia kulturalnego  /684

Krótki zarys historii Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800-1832) /692

O źródłach poglądów na Stanisława Augusta /701

"Interes poznawczy" i cel społeczny (o Józefie Feldmanie 1899-1946) /707

Emanuel Mateusz Rostworowski jako badacz czasów stanisławowskich /714

Stanisław August Poniatowski (1732-1798) /721

Władysław Konopczyński jako badacz ustroju Polski /736

Recenzje i polemiki naukowe

Jerzy Wojtowicz "Mieszczaństwo pomorskie w epoce Oświecenia", [w:] "Szkice z dziejów Pomorza", red. G. Labuda, t. 2: "Pomorze nowożytne", red. G. Labuda i S. Hoszowski, Warszawa 1959, s. 350-388 /753

W odpowiedzi Jerzemu Michalskiemu /758

List prof. dra. Jerzego Michalskiego /761

Klejnot i bariery społeczne (na marginesie książki Jerzego Jedlickiego, "Klejnot i bariery społeczne", Warszawa 1968) /763

Oświeceniowe konfrontacje /775

Daniel Beavois: "Lumieres et societe en Europe de l'Est. L'universite de Vilna et les ecoles polonaises de l'empire russe (1803-1832), Lille - Paris 1977, ss. 912 /786

Daniel Beavois: Społeczeństwo w potrzasku /800

Odpowiedź profesorowi Danielowi Beavois /809

Jerzy Dygdała, Życie polityczne Prus Królewskich u schyłku ich związku z Rzecząpospolitą w XVIII wieku, Warszawa 1984, PWN, ss. 262 (Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, rocz. 81, zesz. 3) /816

Wykaz skrótów /821

Bibliografia publikacji Jerzego Michalskiego od roku 1994 /823

Indeks osób /829