Stosunki narodowościowe na Wileńszczyźnie w latach 1920-1939

Autorka: Joanna Januszewska-Jurkiewicz

Rok wydania: 2010

Ilość stron: 168

Oprawa: miękka

Format: 15,8 cm x 22,8 cm

Spis treści:

Wstęp  /9

Rozdział I. Procesy narodowotwórcze na Wileńszczyźnie jako źródło konfliktu 

Wileńszczyzna w strukturach administracyjnych Rzeczypospolitej i Cesarstwa Rosyjskiego  /23

Dwuszczeblowa świadomość  /26

Wileńszczyzna: dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego czy "Kresy"?  /29

Litewskie odrodzenie narodowe. Od "Miłośników Litwy" do postulatu autonomii obszaru narodowego  /35

Kształtowanie się polskiego ośrodka narodowego. Od dwuszczeblowej świadomości gente Lithuani natione Poloni do nowoczesnego narodu polskiego  /41

Początki ruchu białoruskiego  /59

Żydzi. Między grupą wyznaniową a narodem  /64

Ponad podziałami narodowymi - koncepcja krajowa /69

Dyskusja w sprawie stosunków narodowościowych u progu XX wieku  /74

Struktura narodowa Wileńszczyzny na początku XX wieku (do końca I wojny światowej)  /90

I wojna światowa a ruchy narodowe na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego  /93

Rozdział II. Spór o Wilno po zakończeniu I wojny światowej. Między republiką sowiecką, państwem narodowym, a federacją 

Wpływ wojny na warunki bytowe i radykalizację nastrojów ludności  /107

Wileńszczyzna w obliczu ofensywy bolszewików   /110

Wyprawa wileńska 1919 roku a próba realizacji koncepcji federacyjnej  /113

Litwini wobec polskich rządów w Wilnie  /118

Życie codzienne w okresie konfliktu o przynależność ziemi wileńskiej  /128

Białorusini i Żydzi na Wileńszczyźnie wobec polsko-litewskiego sporu o Wilno  /132

Idea odbudowy Litwy historycznej jako państwa trzech narodów  /146

Spis ludności na terenie administrowanym przez ZGZW  /149

Układ litewsko-sowiecki z lipca 1920 roku i jego konsekwencje  /151

Rozdział III. Główne grupy narodowe Wileńszczyzny wobec idei Litwy Środkowej

Litwa Środkowa - koncepcje w obozie polskim  /163

Idea trójkantonalnej "Wielkiej Litwy"   /163

Kontrowersje wobec atrybutów państwowości Litwy Środkowej: terytorium i konstytuanta  /166

Krajowcy czy federaliści?  /170

Federacja czy inkorporacja?  /176

Wybory do Sejmu Wileńskiego  /184

Dyskusja o autonomii w Sejmie Wileńskim  /186

Litwini Wileńszczyzny wobec Litwy Środkowej  /191

Stanowisko elit litewskich wobec władz Litwy Środkowej  /191

Szkolnictwo litewskie  /192

Prasa litewska jako środek kształtowania opinii o stosunkach polsko-litewskich  /197

Narodowa rola litewskiego duchowieństwa  /203

Stosunki narodowo-litewskie na prowincji i w Wilnie  /205

Wobec wyborów do Sejmu Wileńskiego  /209

Społeczność żydowska na Litwie Środkowej  /214

Źródła antagonizmu polsko-żydowskiego na Litwie Środkowej  /214

Próby porozumienia polsko-żydowskiego w Wilnie  /221

Szkolnictwo żydowskie na Litwie Środkowej  /227

Rola prasy żydowskiej jako czynnika opiniotwórczego  /232

Program budowy autonomii narodowej  /241

Żydzi Wileńszczyzny wobec wyborów do Sejmu Wileńskiego  /242

Trudna droga do normalizacji  /248

Białorusini na Litwie Środkowej  /252

Litwa Środkowa czy Zachodnia Białoruś?   /252

Białoruski Komitet Narodowy w Wilnie  /258

Działacze Rady Najwyższej i ich udział w Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej  /283

Litwa Środkowa jako baza antysowieckiej partyzantki białoruskiej  /271

Zmiana rządu Litwy Środkowej a sprawy białoruskie. W kręgu "polityki wojskowej"  /277

Związek Krajowy  /280

Polski obóz narodowy w Wilnie wobec ruchu białoruskiego  /287

W poszukiwaniu perspektyw ruchu białoruskiego  na Litwie Środkowej. Między pracą organiczną a polityką  /292

Przygotowania powstańcze  /300

Organizacje białoruskie wobec wyborów do Sejmu Wileńskiego  /304

Próba bilansu  /314

Rozdział IV. Wielonarodowa społeczność Wileńszczyzny w granicach Rzeczypospolitej (1922-1925)

Utworzenie Okręgu Administracyjnego Wileńskiego  /323

Przesłanki kształtowania się stosunków między narodowościami Wileńszczyzny po wcieleniu do Rzeczypospolitej  /325

Żydzi w Okręgu Administracyjnym Wileńskim  /327

Białorusini w Okręgu Administracyjnym Wileńskim  /329

Litwini  /333

Opinie i koncepcje w obozie polskim  /324

Wobec narodowego ruchu białoruskiego i ludności białoruskiej  /324

Wobec Litwinów i dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego  /341

Poglądy Mariana Zdziechowskiego  /343

W obliczu akcji dywersyjnej na Kresach  /345

Opinie o ustawach językowych i szkolnej z 1924 roku  /350

Problem reformy rolnej i osadnictwa  /353

Stosunki polsko-litewskie  /357

Opinie, stereotypy, publicystyka  /357

"Wojna" partyzancka  /361

Litewska działalność kulturalno-oświatowa  /366

Władze administracyjne a ludność litewska na Wileńszczyźnie  /372

Szkolnictwo litewskie po uchwaleniu ustawy szkolnej Stanisława Grabskiego  /381

Na rozdrożu  /388

Stosunki polsko-białoruskie  /391

Między aktywizmem a powstaniem  /391

Reprezentacja parlamentarna społeczeństwa białoruskiego i jej platforma polityczna  /398

Akcja dywersyjna na Kresach  /405

Walka o szkołę białoruską  /412

Sprawa języka białoruskiego w Kościele. Postawy księży Białorusinów  /419

Radykalizacja narodowego ruchu białoruskiego i akcja likwidacyjna  /429

Ludność żydowska w Okręgu Administracyjnym Wileńskim  /432

Organizacja gmin żydowskich  /432

Gmina Wileńska i jej dążenia  /440

Spór o szkolnictwo żydowskie w Wilnie  /445

W drodze do kompromisu  /450

Inne grupy narodowo-wyznaniowe  /455

Rosjanie-starowierzy  /455

Rosjanie prawosławni  /459

Tatarzy mahometanie  /460

Akcja sumarycznego stwierdzenia obywatelstwa  /475

Rozdział V. Polacy i mniejszości narodowe w województwie wileńskim 1926-1939

Województwo wileńskie  /487

Ludność województwa wileńskiego w świetle materiałów dla Komisji ds. Reformy Administracyjnej Państwa  /492

Stosunki językowe w województwie wileńskim  /496

Spis ludności z 1931 roku jako odzwierciedlenie stosunków językowych w województwie wileńskim  /503

Przygotowania do spisu  /503

Wyniki spisu  /505

Interpelacja Fabiana Jaremicza  /511

Spory i polemiki wokół interpretacji wyników spisu  /513

Społeczność żydowska w województwie wileńskim  /525

Organizacja gmin - stosunki z administracją  /525

Stosunki gospodarcze - 534

Współobecność kultury polskiej i żydowskiej na Wileńszczyźnie  /536

Żydzi i Polacy: obcy czy swoi?  /544

Antysemityzm  /553

Mniejszość litewska w województwie wileńskim  /560

Obóz "pomajowy" wobec ludności litewskiej  /560

Udział duchowieństwa w ruchu narodowym litewskim a skutki zawarcia konkordatu  /564

Próby normalizacji stosunków polsko-litewskich na Wileńszczyźnie  /568

Retorsje wobec ruchu litewskiego  /571

Wybory parlamentarne w 1928 roku  /576

Instytucje litewskie na Wileńszczyźnie i ich wpływ na stosunki polsko-litewskie  /579

Państwowe i prywatne szkolnictwo litewskie w latach trzydziestych  /583

Represje wobec ruchu litewskiego. Polityka wojewody Ludwika Bociańskiego  /590

Białorusini w województwie wileńskim  /598

Białoruska ludność Wileńszczyzny wobec państwa polskiego w 1926 roku  /598

Kwestia białoruska w polityce polskiej po przewrocie majowym  /605

Hromada i jej wpływ na stosunki polsko-białoruskie  /610

Niekomunistyczny nurt w ruchu białoruskim  /619

Białoruskie organizacje prorządowe  /630

Wybory 1928 i 1930 roku  /632

Administracja województwa wileńskiego wobec ludności białoruskiej po śmierci Józefa Piłsudskiego  /636

Projekt programu Biura Studiów Obozu Zjednoczenia Narodowego w kwestii białoruskiej  /641

Inne grupy narodowo-wyznaniowe  /646

Rosjanie  /646

Tatarzy  /650

Karaimi  /654

Zakończenie  /659

Bibliografia  /669

Wykaz skrótów używanych w pracy  /691

Indeks osobowy  /693

Pезюме /707

Summary  /709