Społeczeństwa Europy pradziejowej. Podręcznik dla studentów archeologii i historii

Autorka: Adriana Ciesielska

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 217

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Pradzieje (zwane też prahistorią) Europy są okresem trwającym najdłużej w historii tego kontynentu. Najogólniej definiuje się je jako okres od momentu pojawienia się najstarszych form praludzkich do momentu pojawienia się pisma. Za dolną granicę pradziejów można umownie przyjąć 1,2 min lat temu, kiedy do Europy Południowej przywędrował Homo erectus. Daty kończącej pradzieje również nie można wskazać precyzyjnie. Najstarsze zabytki pisane w południowej Europie datowane są już na około 3000 rok p.n.e., podczas gdy pismo w Europie Centralnej i Północnej pojawiło się dopiero w IX i X wieku n.e. Tak szeroko rozumiane pradzieje nie są domeną historii, ale odrębnej dyscypliny zwanej archeologią.

Archeologia jest dziedziną wiedzy łączącą cechy nauk humanistycznych i nauk ścisłych. Jest nauką humanistyczną z tego względu, że jej przedmiotem badań jest przeszłość człowieka i społeczeństw ludzkich. Jednocześnie, w pewnym sensie, jest nauką ścisłą, ponieważ opiera się na metodach badawczych zapożyczonych z geologii, fizyki, chemii i biologii. Ze starszej literatury naukowej znane są trzy pojęcia określające naukę zajmującą się pradziejami, obok archeologii są to także prehistoria i prahistoria. Zawiłości terminologiczne wynikają z faktu, iż bardzo długo uważano archeologię za naukę pomocniczą historii, koncentrującą się tylko na pozyskiwaniu i opracowywaniu źródeł materialnych. W początkach XX wieku w Europie powołano do życia prehistorię, zamienioną następnie na prahistorię, jako odrębną dyscyplinę wiedzy, równorzędną historii, ale zajmującą się wyłącznie okresem pradziejowym. W tym samym czasie w krajach anglosaskich używano terminu „archeologia" na określenie nauki równorzędnej historii, zajmującej się okresem pradziejowym. Obecnie zanika w nauce stosowanie pojęć „prehistoria" i „prahistoria" na rzecz jednego określenia – „archeologia” (opis wydawcy).

Spis treści:

Wstęp  /7

1. Procedury badawcze archeologii  /11 

1.1. Współczesne nurty teoretyczne  /11 

1.2. Podstawowe definicje źródła archeologicznego  /14 

1.3. Metodyka badań wykopaliskowych  /16 

Literatura uzupełniająca   /20

2. Antropogeneza i początki kultury   /21 

2.1. Najstarsze formy praludzkie /21 

2.2. Koncepcje ewolucji człowieka  /25 

Literatura uzupełniająca   /33

3. Starsza i środkowa epoka kamienia (paleolit i mezolit) /34 

3.1. Zmiany klimatu i krajobrazu   /34 

3.2. Kultury archeologiczne   /36 

3.3. Strategie gospodarcze   /40

3.4. Struktura społeczna   /47

3.5. Sztuka i religia /49

Literatura uzupełniająca   /60

4. Młodsza epoka kamienia (neolit i eneolit)   /62

4.1. Kultury archeologiczne neolitu   /62

4.2. Wprowadzenie rolnictwa do Europy  /65

4.3. Strategie gospodarcze   /69

4.4. Zmiany struktur osadniczych i społecznych   /76

4.5. Pojawienie się języka indoeuropejskiego w Europie   /87

4.6. Religia i sztuka   /89

Literatura uzupełniająca   /95

5. Epoka brązu   /97

5.1. Kultury archeologiczne   /98

5.2. Strategie gospodarcze   /100

5.3. Zmiany struktur osadniczych i społecznych   /113

5.4. Koncepcja europejskiego systemu gospodarczego  /118

5.5. Religia i sztuka   /123

Literatura uzupełniająca   /124

6. Epoka żelaza   /125

6.1. Kultury archeologiczne   /126

6.2. Strategie gospodarcze   /128

6.3. Zmiany struktur osadniczych i społecznych   /135

6.4. Kwestie etniczne w epoce brązu i epoce żelaza   /140

6.5. Religia i sztuka   /151

Literatura uzupełniająca   /159

7. Zarys historii archeologii   /162

7.1. Początki archeologii   /162

7.2. Archeologia na etapie przednaukowym   /165

7.3. Początki unaukowienia archeologii   /170

Literatura uzupełniająca   /176

8. Społeczne funkcjonowanie archeologii   /177

8.1. Polska archeologia przełomu XIX i XX wieku   /177

8.2. Powstanie archeologii niemieckiej a wiek nacjonalizmów  /179

8.3. Archeologia anglosaska przełomu XIX i XX wieku – w dążeniu do imperialnej syntezy  /181

Zakończenie   /186

Aneks   /189

Literatura   /202

Wykaz rycin i tabel chronologicznych  /217