Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy Świętej

Autor: Paweł Szczaniecki OSB

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 582

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Seria: Modlitwa Kościoła

Uwaga - przybrudzony grzbiet

W nabożeństwie Kościoła katolickiego uderzają dwie właściwości. Jedna, że jest ono żywe, wciąż przekształca się, choćby niepozornie, i wciąż dopełnia. Druga zaś cecha to jego zastanawiający konserwatyzm. W wyniku tego dziwnego współistnienia każdy przejaw kultu liturgicznego jest zarazem ten sam, co przed wiekami, a przecież nigdy nie powtarza się on zupełnie. Nigdy też nie można wskazać imiennie autora tego czy innego zwyczaju, gdyż nikt go w Kościele nie wymyślał, a każda rzecz ma swoje precedensy w historii, te znów swoje i swoje, aż ostatecznie początki giną gdzieś w pomroce wieków. Tak jest ze śpiewem liturgicznym Kościoła, tak z procesjami, świętami, obrzędami, tak ze wszystkim. Każda więc rzecz i sprawa w Kościele niesie z sobą ciężki bagaż własnej historii. Oczywiście badacza pasjonuje rozróżnienie tego, co stałe, i tego, co zmienne w poszczególnych przejawach. Wszakże studium to nie jest wcale akademickie, bo zmierza wprost ku praktycznym celom, ku zrozumieniu tego, co dla każdego katolika jest jego własnym dziedzictwem.

Spis treści:

Część pierwsza

Rozdział I: Dar Matyldy /29
Część historyczna /29
Część liturgiczna /41
Wewnętrzny udział wiernych /52

Rozdział II: Obchód Kościoła /57
Paschalny sens niedzieli /57
Prawo kościelne o procesjach /58
Poświęcenie wody i aspersja /60
Stacje /63
Śpiewy procesyjne /65
Pieśń łacińska i polska /67

Rozdział III: Kyrie eleison /75
Pierwsza lekcja śpiewu /75
Kyrie eleison w pierwszym okresie swych dziejów /76
Kyrie eleison w drugim okresie swych dziejów /78
Tropowanie na polskim terenie /81
Bogurodzica jako trop kyrialny /84
Trzeci okres dziejów kyrie eleison /86

Rozdział IV: O śpiewie sekwencji /87
Śpiew kościelny i jego nauka /87
Zarys dziejów sekwencji /87
Dzieje sekwencji w Polsce /95
Victimae paschali w Polsce /97
Upadek łacińskiej sekwencji /101

Rozdział V: Liturgia kazania /103
Bogactwo problematyki i jej ograniczenie /103
Przeczytanie Ewangelii i jej wykład /105
Wypominki /111
Akty pokory i skruchy /114
Właściwe kazanie /116
Pozostałe ogłoszenia /116
Udział słuchających /117
Zakończenie /118

Rozdział VI: Ofiary ludu /119
Kanon mniejszy i większy /119
Szczątki wielkich tradycji /120
W świetle świadectw staropolskich /123
Symbolizm ofiary /131
Zagadnienia kanoniczne /135
Ryt na bezdrożach /137

Dodatek I: Z Kroniki Janka z Czarnkowa /141

Dodatek II: Canon minor w Polsce /145

Dodatek III: O Mszey świętey opisanie /155

Rozdział VII: Średniowieczne tłumaczenia Kanonu /157
Warunki powstania /157
Przegląd dokumentów /160
Mamotrekt /162

Rozdział VIII: Ryt podniesienia Hostii świętej /175
Trzy etapy rewolucji /175
Formy udziału wiernych /180
Dzwon na podniesienie /184
O kadzidle, świecy i podnoszeniu ornatu /187
Rozważania dopełniające /189

Rozdział IX: "My, pamiętnicy" /195
Anamneza /195
Znaczenie słowa memores /196
Przedstawienie tylko czy uobecnienie? /198
Rozpamiętywanie /202
Próba oceny /206
Pożytki dla historii kultu /208

Rozdział X: Pocałunek pokoju /215
Czy pocałunek pokoju jest znakiem zrozumiałym? /215
Część I: Ryt żywy w średniowieczu /217
Część II: Ryt martwy w dobie nowożytnej /224

Rozdział XI: Komunia duchowna wiernych w średniowiecznej Polsce /241
Pierwotna katecheza misyjna /241
Droga mistyków /243
Głos średniowiecznego teologa /245
Dekrety synodalne biskupów /247
Wypowiedzi liturgisty /250
Echa w modlitewnikach /252
Dzieło przygotowania /262
Mors malis Vita bonis /266

Dodatek IV: Msza polska Abp. A.J.Nowowiejski /267

Część druga

Wstęp /283

Rozdział I: Msza biskupa Jordana /293
Rekonstrukcje i ich prawa /293
Rola poznania w X wieku /294
Budowa katedry /295
Nabożeństwo katedralne /298
Architektura w służbie Eucharystii /300
Uczestnicy nabożeństwa /301
Owoce studium /306

Rozdział II: Wawelskie Missarum sollemina w XIII wieku /309
Źródło główne i poboczne /309
Życie liturgiczne na Wawelu /311
Katedra /313
Przygotowanie uroczystości /315
Msza święta uroczysta i jej przebieg /319
Zakrystia katedralna /323
Uczestnictwo wiernych /325
Mistagogia /329
Wpływ liturgii katedralnej na parafialną /331

Rozdział III: O Homiliarzu praskim jako źródle dziejów /333
Część I: Homiliarz, jego postać i dzieje /334
Część II: Wiadomości dotyczące Mszy świętej /338

Rozdział IV: Spominki płockie /347
Część I: Liturgia biskupa Aleksandra /348
Część II: Stella (speculum) chori /358
Część III: U schyłku średniowiecza /364

Rozdział V: "Speculum" Andrzeja z Kokorzyna /369
Egzamin z liturgiki /369
Andrzej z Kokorzyna /370
Archidiakonat /372
Speculum /373
Ryt starokrakowski w latach 1430-1435 /375
Mistagogia /377
Tendencja doktrynalna /379
"Speculum" o Komunii świętej /381

Rozdział VI: Wypominki /385
Wypominki w złotym wieku /385
U schyłku średniowiecza /388
Z apostolskich źródeł /392
Aktualność zagadnienia /396

Rozdział VII: Recepcja Mszału rzymskiego w Polsce /399
Część I: Recepcja Burkarda /400
Część II: Przyjęcie uchwał trydenckich /409
Część III: Przyjęcie Mszału rzymskiego /414

Rozdział VIII: Jeszcze raz o sekwencjach /421
Dwa kierunki /421
Sekwencje w polskim średniowieczu /421
Wobec reformy trydenckiej /423
Użytek sekwencji w nowych czasach /427
Ponowny rzut oka /433

Rozdział IX: Mistagogia popularna Wilkowieckiego /435
Częstochowski liturgista /435
Średniowiecze w pismach o. Mikołaja /438
Nowatorstwo o. Mikołaja /442

Rozdział X: Z pamiątek wiślickich /445
Mszał z Wiślicy w bibliotece narodowej /445
Szpital i kościół świętego ducha w Wiślicy /448
Liturgia w kościele przyszpitalnym /449
Wnętrze kościoła /451
Zakrystia /453
Kapelani kościoła w latach 1590-1650 /454

Rozdział XI: Nawrócenie Kwadrantyna /459
Kraj konwertytów /459
Analiza tytułu /460
Kwestia autorstwa /462
Znaki święte /463
Wobec dylematu /465
"Palinodiae" jako dokument historyczny /467

Rozdział XII: Komunia poety /469
Sebastian Grabowiecki, człowiek i dzieło /469
Przygotowanie /471
Podniesienie /472
Dziękczynienie /473
Ocena /475

Rozdział XIII: O. Florian Jaroszewicz o zwyczajach mszalnych swej epoki /477
Matka Święta Polska /477
Przygotowanie Mszy świętej i Komunii świętej /479
Odprawianie i słuchanie /480
Służenie do Mszy świętej /481
Przedmiot ofiary /482
W obliczności Bożej /484
Komunia święta /485
Modły za zmarłych /487
Po Komunii świętej /488
Fioretti /489
Spojrzenie na całość /490

Rozdział XIV: W zasięgu wspomnień /493
Nowe źródła /493
Szyk pełen ładu /495
Liturgia słowa /496
Czyn ofiarny /498
Podniesienie /500
Komunia po polsku /503
Rzut oka na całość /505

Rozdział XV: Antyfona "Haec est dies" /507
Przedmiot studium /507
Budowa, źródła i sens antyfony /508
Pierwotny użytek antyfony /512
Echo złotej Mszy /513
Śpiew antyfony w późniejszych i obecnych czasach /515
Streszczenie /516

Posłowie /519
Tablica chronologiczna /523
Noty bibliograficzne /525
Spis ilustracji /541
Indeks osobowy /551
Indeks miejscowy /575