Słowianie. Rzeczywistość i fikcja wspólnoty. VI - XV wiek

Autor: Eduard Muhle

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 474

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

W Europie żyje około 250 milionów użytkowników języków słowiańskich. To ponad jedna trzecia ludności kontynentu. Co to oznacza dla naszego rozumienia europejskiej kultury i historii? Czy słowiańskojęzyczna ludność Europy ma jakąś szczególną "słowiańską" tożsamość, specyficzną "słowiańską" kulturę i historię?

Obierając te pytania za punkt wyjścia, Eduard Mühle na nowo opowiada historię Słowian w średniowieczu. W oparciu o wnikliwe badania źródłowe roztacza przed czytelnikiem podwójną perspektywę. Z jednej strony opisuje realne struktury, które skrywają się za historycznym zjawiskiem Słowian - począwszy od wczesnosłowiańskich grup ludności i ich pierwszych władztw od VII do IX w., przez słowiańskojęzyczne państwa i nationes od X do XII wieku, aż do późnośredniowiecznych społeczeństw od XIII do początku XV wieku. Z drugiej strony bada postrzeganie ludów słowiańskich w źródłach bizantyjskich, łacińskich i arabskich, przedstawia także własną historyczną autopercepcję Słowian, by pokazać, jak wizerunki te począwszy od VI wieku służyły projektowaniu lub też "wyobrażaniu" Słowian jako konstruktu kulturowego i już w średniowieczu stawały się narzędziem polityki historycznej, wykorzystywanym w różnych kontekstach i do różnych celów.

Spis treści:

Wykaz skrótów /7

Przedmowa do wydania polskiego  /11

Rozdział I. Prolog. Wyobrażenie Słowian w nowożytności  /13

Rozdział II. Przedmiot rozważań  /45

Rozdział III. Odkrycie Słowian we wczesnym średniowieczu  /51

Słowiańscy wojownicy i osadnicy w Bizancjum  /53

Słowiańskie gentes i Europa łacińska  /66

Słowianie z perspektywy orientalnej  /78

Rozdział IV. Świat wczesnosłowiański  /85

Archeologia i kultura wczesnosłowiańska  /85

Osady otwarte  /92

Budownictwo mieszkaniowe  /100

Gospodarka naturalna  /103

Kult i wyobrażenia religijne  /109

Wspólnoty lokalne  /115

Przywódcy i wojownicy  /117

Grody i emporia  /122

Rozdział V. Pierwsze słowiańskie władztwa (regna)  /133

Państwo Protobułgarów  /133

Drobne księstwa zachodniobałkańskie  /143

Karyntia  /148

Stare Morawy  /154

Rozdział VI. Słowianie w procesie kształtowania średniowiecznych nationes  /167

Bułgaria  /169

Czechy  /190

Chorwacja  /214

Ruś Kijowska  /229

Polska  /251

Serbia  /271

Rozdział VII. Przerwane procesy powstawania słowiańskich państw i kształtowania nationes  /283

Słowianie połabscy i bałtyccy /285

Pomorzanie  /312

Słowianie bałkańscy  /318

Rozdział VIII. Słowianie w średniowiecznym niesłowiańskim obrazie świata  /329

Postrzeganie bizantyjskie  /329

Postrzeganie arabsko-orientalne  /336

Postrzeganie łacińsko-zachodnie  /343

Rozdział IX. Koncepcje wspólnoty słowiańskiej w późnym średniowieczu  /361

"Idea słowiańska" w późnośredniowiecznych Czechach  /362

"Idea słowiańska" w późnośredniowiecznej Polsce  /377

Początki "idei słowiańskich" w księstwach Meklemburgii i Pomorza  /389

Europa Południowo-Wschodnia  /394

Między Rusią Kijowską a Rusią Moskiewską  /410

Rozdział X. Epilog. Wyobrażenie Słowian w średniowieczu  /413

Podziękowania  /421

Mapy  /423

Bibliografia /429

Źródła  /429

Opracowania  /433

Indeks osób  /447

Indeks geograficzny  /459

Indeks etnonimów i związków osób  /469

Wstęp. Niemieckie listy proskrypcyjne i księgi gończe jako problem badawczy  /13

Literatura przedmiotu i baza źródłowa  /15

Koncepcja i układ pracy  /18

Podziękowania  /20

Rozdział I. Listy i księgi gończe w ujęciu czasowym i przestrzennym. Niemieckie kryminalne księgi gończe przed wybuchem wojny  /23

Proskrypcje i proskrybowani  /24

Modus operandi - podsumowanie  /27

Listy, periodyki, biuletyny...  /29

Pomysł radcy Merkera  /32

... i inne  /34

Od Deutsches Kriminalblatt do Deutsches Fahndungsbuch. Kryminalne środki gończe  /36

Od Geheimes Rundschreiben do Mitteinlungsblatt der Gruppe IV E. Polityczne środki gończe  /42

Początek specjalnych list gończych  /51

Rozdział II. Niemieckie listy gończe dotyczące obywateli Rzeczypospolitej: ich geneza, sposoby zestawiania i odpowiedzialne za to struktury policyjne oraz źródła informacji  /55

Początki  /56

Rola Służby Bezpieczeństwa SS  /58

Rola niemieckich służb dyplomatycznych  /68

Inne podmioty  /71

Lokalne "księgi" i "kartoteki" gończe  /75

Rozdział III. Grupy operacyjne policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa jako adresaci Sonderfahndundsliste Polen: działania grup operacyjnych wobec polskich elit. Funkcjonowanie list gończych po wrześniu 1939 roku  /79

Grupy operacyjne - literatura, stan badań, problemy  /80

Specyfika i zadania grup operacyjnych  /84

Lista oraz listy. Sonderfahndungsliste Polen w działaniach grup operacyjnych  /90

W poszukiwaniu następcy Sonderfahdungsliste Polen  /106

Rozwiązanie grup operacyjnych i dalsze funkcjonowanie listy  /111

Rozdział IV. Powstanie i specyfika Sonderfahndungsbuch Polen czyli Specjalnej księgi gończej dla Polski  /117

Kiedy powstała Sonderfahndungsbuch Polen?  /118

Kto ponosił odpowiedzialność za redagowanie Sonderfahndungsbuch Polen?  /124

Zagadnienia techniczne  /127

Kontynuacja  /136

Sporna liczba zapisów  /140

Kilka uwag o funkcjonowaniu Sonderfahndungsbuch Polen  /141

Rozdział V. Sonderfahndungsbuch Polen - próba analizy  /147

Próba analizy zawartości księgi - technikalia  /148

Próba analizy zawartości księgi - biogramy  /160

Podsumowanie  /225

Rozdział VI. Pierwsza "emigracyjna" proskrypcja - Sonderfahndungsliste West  /229

Rozdział VII. Druga emigracyjna proskrypcja - Sonderfahndungsliste Gross-Britannien  /267

Podsumowanie i zakończenie /295

Aneks źródłowy  /301

Dokument nr 1. 8 maja 1939 roku, Berlin. Notatka aktowa dotycząca wrogiej wobec niemczyzny działalności w Polsce  /303

Dokument nr 2. 4 lipca 1939 roku, Berlin. Notatka aktowa dotycząca stanu prac Zentralstelle II P  /311

Dokument nr 3. 23 października 1939 roku, Berlin. Notatka z narady w gabinecie szefa Gestapo Heinricha Mullera dotyczącej konieczności wydania Sonderfahndungsbuch Polen  /317

Dokument nr 4. 20 października 1939 roku, Berlin. Depesza szefa Policji Bezpieczeństwa i SD w sprawie prac nad Specjalną księgą gończą dla Polski  /319

Dokument nr 5/ 12 marca 1940 roku, Kraków. Pismo Brunona Streckenbacha do podległych mu kierowniczych placówek policyjnych  /323

Bibliografia  /327

Ilustracje  /339

Indeks nazwisk  /349