Ślady egzystencji. Dzienniki – sploty życia i twórczości w literaturze Europy Środkowej (1890–1920): Csáth, Irzykowski, Klíma

Autor: Mateusz Chmurski

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 410

Okładka: miękka

Format: 13,5 cm x 20,5 cm

Seria: Communicare

Książka ukazuje wspólne wątki życia-dzieła Karola Irzykowskiego (1873-1944), Ladislava Klímy (1878-1928) i Gézy Csátha (1883-1919) jako potencjalnie reprezentatywne dla modernizmu (i doświadczenia nowoczesności) w literaturach i kulturach Europy Środkowej, ujęte w perspektywie transnarodowej i komparatystycznej. Punkt wyjścia refleksji stanowią dzienniki, w których zapis (siebie) okazuje się matrycą innowacyjnej prozy trzech autorów, a także inspiracją do (autobiograficznie nacechowanej) refleksji krytyczno-literackiej z pogranicza teorii kultury Irzykowskiego, eseistycznej i programowo antysystemowej filozofii Klímy czy Csáthowskiej eksploracji granic literatury i psychiki.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów   /11

Zapisy (dla) siebie: tytułem wstępu    /13

1. Nowoczesność, intymność, Europa Środkowa     /21

1.1. „Inna Europa”: w poszukiwaniu kategorii opisu    /22

1.2. Modernizm(y) Europy Środkowej     /30

1.3. Dziennik: dokument, praktyka, literatura?    / 42

2. Linie życia     /47

2.1. Błądzenie Karola Irzykowskiego   /48

2.2. Ladislav Klíma albo rękopisy życia    /59

2.3. Géza Csáth: (a)symetria kryształu    /67

3. W poszukiwaniu logiki zapisu: dziennik jako matryca twórczości      /79

I. Dzienniki: rytm życia, rytm zapisu     /82

1. Sojusz z zapisem     / 84

1.1. Diaryzm: scena w czasie    /88

1.2. Trauma: cień padający zza kulis    /97

1.3. Paradoks aktora: autotematyzm w dziennikach    /110

Sojusz z zapisem (siebie/sobie): poetyka i praktyka    /117

2. Rytmy (praktyki) zapisu: diarygramy dzienników    /120

2.1. Odzyskiwanie głosu: praktyka dziennikowa Irzykowskiego     /121

2.2. Dziennik, trompe l’œil: gra o (zapis) siebie Klímy     /139

2.3. Dzienniki Csátha: ciało-zapis i ciało/tekst    /157

3. (Nie)możliwe zakończenie     /172

3.1. „o których się pisze w literaturach”     /173

3.2. „9//7. Pracować i nie pić”   /177

3.3. „Dysonans”. Entropia (tekstu) egzystencji     /180

Dzienniki: ślady, linie, figury (siebie)    /186

II. Powieść niemożliwa, niemożność powieści    /190

1. Sen o powieści (i jej potrzeba)     /193

1.1. Powieść: wyzwanie    /196

1.2. Powieść: ambicja     /201

1.3. Powieść: punkt odniesienia     /206

2. Dzieło uchylone     /213

2.1. Poetyka dysonansu: parodia, groteska, alegoria    /216

2.1.1. Dyskurs (w) podróży: Sny Marii Dunin    /217

2.1.2. Niespójność języków (myśli): margines wolności    /222

2.1.3. Inscenizacje pragnienia     /228

2.2. Rozpraszanie Ja: metafikcja i autobiografizm   /233

2.2.1. „zrozumieć Pałubę tak, jak ja chcę, żeby ją rozumiano”    /235

2.2.2. „szkodliwy y niesłuszny auktor powieści tey”     /241

2.2.3. Zbliżenia i oddalenia: autobiograficzne kadrowanie Csátha    /248

2.3. „Pułapka na muchy” albo jak wypowiedzieć psychikę?    /254

2.3.1. W labiryncie klisz językowych i literackich (psychiki)     /255

2.3.2. Psychomachia (w) nowoczesności    /260

2.3.3. Wiwisekcje albo „przenikliwy dźwięk tłuczonego szkła”   /266

3. Wypowiedzieć (dla) siebie    /273

III. Teoretyzacje doświadczenia (siebie)    /281

1. Świadectwo jako pryzmat percepcji: diarystyka, fikcja, teoretyzacja     /284

1.1. Tak, ale: Irzykowskiego scena narracji kulturowych    /285

1.2. „świat cały jako fantazmat”: zapis i nieobecność dzieła   /290

1.3. Montaż dyskursywny: panna G. i (auto)terapia doktora Brennera    /295

2. O autonomię myśli: kręgi inspiracji    /299

2.1. Retoryka zbliżeń i oddaleń: Irzykowskiego montaże idei    /301

2.2. Poetycki negatyw epoki? Eseje filozoficzne Klímy    /313

2.3. Intoksykacja zapisem: Csáth, Jung i panna G.    /326

3. Ekspresjonizm, witalizm, inny modernizm?    /338

W poszukiwaniu środkowoeuropejskiej wspólnoty odpowiedzi: podróż „od siebie do siebie”    /348

Bibliografia    /350

Archiwa     /350

Teksty źródłowe   /350

Opracowania   /356

Index nominum     /380

Index rerum    /387

Spis ilustracji    /393

Ilustracje    /395