Śladami Marszu Śmierci więźniów KL Stutthof

Redakcja: Elżbieta Maria Grot, Jarosław Ellwart

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 160

Okładka: miękka

Format: 12,0 cm x 18,5 cm

Przewodnik powstał z myślą o tych, którzy pragną stanąć przy mogiłach w większości nieznanych z imienia i nazwiska ofiar, złożyć wiązankę kwiatów czy zapalić znicz, a także o osobach, stowarzyszeniach, instytucjach i samorządach, które włączają się w utrwalanie pamięci o męczennikach Marszu Śmierci. Autorzy mają nadzieję, że ten przewodnik mimo tak trudnego tematu, jakim jest zagłada, stanie się nie tylko zachętą do poznania strasznych dróg do wolności więźniów i męczenników KL Stutthof, ale także aktualnie brzmiącym wezwaniem do pamięci o ludziach, którym przyszło żyć i tak niegodnie umierać w strasznych czasach narodowego socjalizmu.

Rok 1945 więźniowie Obozu Koncentracyjnego Stutthof w Sztutowie witali z wielką nadzieją na rychłe wyzwolenie i koniec wojny. Nie mogli wtedy jeszcze przewidzieć, że ich drogi do wolności, dla wielu okupione własnym życiem, biec będą szlakami tzw. Marszów Śmierci przez dziesiątki i setki kilometrów. Spośród ok. 37 tysięcy więźniów KL Stutthof przymusowo ewakuowanych z obozu macierzystego i jego podobozów od 25 stycznia do 9 maja 1945 roku śmierć poniosło na szlakach Marszu Śmierci i ewakuacji morskiej ok. 20 tysięcy ofiar. Na Żuławach i Kaszubach pozostały liczne ślady w postaci mogił i cmentarzy, gdyż większość miejsc spoczynku ofiar Marszu Śmierci została po wojnie upamiętniona. Dzisiaj te szczególne miejsca pamięci narodowej przypominają następnym pokoleniom, urodzonym już po wojnie, o tamtych dramatycznych wydarzeniach. Liczne i różnorodne upamiętnienia Marszu Śmierci pomagają w krzewieniu pamięci o cierpieniach i strasznej śmierci męczenników KL Stutthof. Swoją aktualność zachowuje przesłanie z wiersza Franciszka Fenikowskiego, syna byłego więźnia obozów koncentracyjnych Stutthof i Sachsenhausen: „O pamięć, nie o zemstę wołają nasze cienie”.

Spis treści:

Wstęp /5

Śladami Marszu Śmierci /11

Upamiętnienia I etapu Marszu Śmierci /15

KL Stutthof - Sztutowo /15
Mikoszewo /15
Przegalina /17
Cedry Małe - Cedry Wielkie /17
Pruszcz Gdański /19
Juszkowo /21
Straszyn /23
Pręgowo /24
Niestępowo /27
Żukowo /30
Miszewko /33
Przodkowo /33
Pomieczyno /35
Luzino /38
Łebno /44
Strzepcz /46
Kętrzyno /48
Linia /49
Sierakowice /51

Upamiętnienia obozów ewakuacyjnych /53

Nawcz /53
Łówcz /62
Rybno /64
Kolkowo /70
Dąbrówka Wielka /71
Gniewino /72
Toliszczek /73
Mierzyno /75
Chynowie /76
Strzelęcino /77
Kostkowo /78
Tawęcino /79
Krępa Kaszubska /81
Garczegorze /88
Gęś /89

Upamiętnienia III etapu Marszu Śmierci /93

Łęczyce /93
Świetlino /94
Zamostne /95
Wejherowo /98
Puck /100
Lębork /106

Kontekst historyczny /111

Zarys historii KL Stutthorf 1939-1945 /111
Historia ewakuacji więźniów KL Stutthorf /121

Marsz Śmierci w malarstwie i rysunkach Józefa Łapińskiego /139

Wykaz prac Józefa Łapińskiego /141

Świadectwa /142

Indeks osób upamiętnionych na trasie (tablice, pomniki, mogiły) /151

Zakończenie /152

Bibliografia /153