Sen o wolności, głód nadziei. Wokół protestu głodowego w Krakowie-Bieżanowie

Pod redakcją: Cecylii Kuty, ks. Józefa Mareckiego

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 408

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Kościół w okowach

Uwagi - okładka z zatarciami

Od 19 lutego do 31 sierpnia 1985 r. przy kościele pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Krakowie-Bieżanowie prowadzona była głodówka rotacyjna. Stanowiła ona formę protestu zorganizowanego w obliczu nasilających się represji przeciwko działaczom podziemnej „Solidarności”, a także wobec szkalowania kapłanów, którzy związani byli z opozycją. W wydanym na początku głodówki oświadczeniu żądano od władz PRL poszanowania wolności słowa, zaprzestania ataków na Kościół katolicki w Polsce i prześladowania jego kapłanów, uwolnienia więźniów politycznych, zaniechania aresztowań i skazywania za poglądy polityczne, bicia zatrzymanych, szykanowania ich psychicznie, wyrzucania z pracy, stosowania haniebnej i bezprawnej kary banicji.

Uczestnicy protestu wystosowali wiele apeli, rezolucji i odezw do władz i społeczeństwa oraz listów do hierarchów kościelnych, w tym do Jana Pawła II. Wyjątkową inicjatywą było odsłonięcie i poświęcenie w bieżanowskiej świątyni tablicy upamiętniającej ofiary zbrodni katyńskiej. Szerokim echem odbiła się uroczystość złożenia na cmentarzu bieżanowski ziem z pól bitewnych i miejsc straceń Polaków. Oba te wydarzenia nagłośniły protest nie tylko w wymiarze lokalnym, lecz także ogólnokrajowym. Łącznie wzięło w nim udział 387 osób z 67 miejscowości.

Patrząc na opisywane wydarzenia z perspektywy trzech dekad, widzimy wyraźnie sens podjętego w 1985 r. protestu. Niemniej jednak jego uczestnicy w większości nie pojawiają się współcześnie w mediach elektronicznych czy na pierwszych stronach gazet. Pozostają w cieniu bieżących wydarzeń politycznych. Autorzy opracowania chcieliby przypomnieć rolę, jaką odegrały te osoby w walce o suwerenną Polskę.

Publikację otwiera artykuł Jana Żaryna poświęcony polityce władz państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach osiemdziesiątych XX w. Tekst Filipa Musiała traktuje o działaniach operacyjnych Służby Bezpieczeństwa prowadzonych przeciwko duchowieństwu w ostatniej dekadzie PRL. Ksiądz Józef Marecki opisał różnorodność represji, jakich doświadczyli w tym samym okresie duchowni katoliccy. Kolejne dwa artykuły przygotowała Cecylia Kuta. W pierwszym przedstawiła działalność krakowskiego Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więzionym i Internowanym, który rozpoczął działalność tuż po wprowadzeniu stanu wojennego i kontynuował ją niemal do końca lat osiemdziesiątych, w drugim zaś opisała najważniejsze i najgłośniejsze protesty głodowe podejmowane w PRL od drugiej połowy lat siedemdziesiątych, przy czym autorka zrezygnowała z przedstawienia głodówki bieżanowskiej, ponieważ jej genezę, przebieg i konsekwencje opisała wyczerpująco w swoim tekście Monika Litwińska. Dwa końcowe artykuły poświęcono ks. Adolfowi Chojnackiemu, który miał istotny wpływ na decyzję o podjęciu protestu i jego przebiegu. Łucja Marek opisała sylwetkę duchowego opiekuna głodujących w świetle prowadzonej przez niego działalności patriotycznej oraz jako kustosza narodowej pamięci, natomiast Michał Malec ukazał szeroki wachlarz represji stosowanych wobec bieżanowskiego kapłana przez funkcjonariuszy SB.

Dopełnieniem wymienionych artykułów są dwa aneksy źródłowe, opracowane przez redaktorów naukowych tomu. W pierwszym znalazł się wybór dokumentów wytworzonych przez SB, a obecnie przechowywanych w Oddziałowym Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie (wraz z rozpoczęciem głodówki funkcjonariusze SB włączyli do sprawy operacyjnego rozpracowania o kryptonimie „Fantasta” materiały dotyczące wydarzeń rozgrywających się przy bieżanowskiej świątyni, które znajdują się obecnie w aktach o sygnaturze 0101/368/J). W drugim aneksie zamieszczono dokumenty wytworzone przez uczestników protestu, w tym korespondencję kierowaną przez nich do różnych osób duchownych i świeckich, a także ich apele i odezwy.