Seksualność Chrystusa. Zapomniany temat sztuki renesansowej

Zazwyczaj uważa się, że takie pojęcia jak „Chrystus” i „seksualność” nie dają się ze sobą pogodzić. I słusznie. Dzieli je bowiem grzech: nieobecny w pierwszym z tych pojęć, lecz zakładany w drugim. Z tej racji twierdzenie, jakoby łączyły się one w malarstwie renesansowym, wywołuje gwałtowne niedowierzanie. Ponadto, gdy ktoś słyszy, że dowód tej tezy tkwi w samych obrazach, wówczas uważa, iż w takim razie dzieła te muszą być wyjątkowe.

Początkowy opór przed uznaniem twierdzenia o zbieżności tych dwóch terminów znika – jak się o tym przekonałem w prywatnych rozmowach, jakie odbyłem ze sceptykami – dopiero pod wpływem wrażenia, jakie wywiera liczba tego rodzaju obrazów. Oto powód, dla którego w głównym eseju zamieszczono 124 reprodukcje dzieł i tyle samo znajduje się w dalszych częściach książki, a jeszcze więcej obrazów doczekało się wzmianek w samym tekście. To, w jaki sposób czytelnik odbierze tę nadmierną liczbę ilustracji, w mniejszym stopniu jednak zależy od niego samego, a bardziej od kolejnych etapów perswazji przedstawionej w tekście: w fazie sceptycznej czytelnicy będą bowiem myśleć, że pół setki przykładów wciąż nie wystarcza, zaś w chwili, gdy przekonają się do głoszonej w nim tezy, uznają, iż już sześć takich obrazów to za dużo. Jednakże nadmiar świadectw jest w tym wypadku niezwykle istotny. Pozwala bowiem ustalić, że chodzi tu o temat związany nie z jakimiś indywidualnymi upodobaniami, lecz z ważnym zjawiskiem w historii chrześcijaństwa. Archiwum renesansowych wizerunków, w których nacisk na genitalia jest wyraźny i kluczowy, obecnie liczy sobie ponad tysiąc przykładów i ciągle się rozrasta, ponieważ materiału jest pod dostatkiem.

Spis treści:

Podziękowania (1983) /VII
Seksualność Chrystusa. Zapomniany temat sztuki renesansowej /1
Ekskursy

I. O tym, czy temat ten istnieje  /117
II. O tym, czy temat ten winien być publicznie omawiany /117
III. O ujmowaniu za podbródek /118
IV. Na temat praktyki pieszczenia genitaliów chłopców /127
V. Drzeworyt Baldunga Griena: irreligijny czy ortodoksyjny? /128
VI. Komu trzeba dowodzić boskości Boga?   /129
VII. Dogmat jako temat malarski, w tym motyw przedwczesnej dojrzałości i uśmiechu małego Jezusa  /131
VIII. Ważniejsze dzieła boskie  /140
IX. Znak przy piersi  /141
X. „Kompletny we wszystkich członkach człowieka”  /145
XI. Nieuchronna nagość cierpiącego Chrystusa    /147
XII. Chrzest i wymagany strój  /151
XIII. Dziewictwo Chrystusa     /156
XIV. Sprawdzian potencji   /157
XV. W związku z Chrystusem zmartwychwstałym Michała Anioła /158
XVI. Na temat nagości Dzieciątka   /160
XVII. Ciało jako struktura hierarchiczna /163
XVIII. Nagość w XIV w. /165
XIX. Przezroczysta przepaska biodrowa /168
XX. Pokazywanie jako objawienie /171
XXI. Dygresja na temat Kamienia Namaszczenia /176
XXII. Ósmy dzień   /178
XXIII. Opór przed uznaniem fizycznych dowodów obrzezania /179
XXIV. O kazaniach i homilofobii  /182
XXV. Krwawy myślnik /183
XXVI. Kalendarz i obrzezanie /186
XXVII. Okazanie w Betlejem /190
XXVIII. Motyw gestu ochrony /190
XXIX. Przedstawienia gestu samodotykania się i dziecięcej erekcji /195
XXX. Pruderyjna cenzura /199
XXXI. „Szczególny sens”  /211
XXXII. Na temat dziejów żartu Boccaccia /213
XXXIII. Hieroglif Sezostrysa /215
XXXIV. Nadmiarowe skrzydła /216
XXXV. Wyłącznie z własnej woli  /219
XXXVI. Nie­‑zmarła ręka na podbrzuszu /220
XXXVII. Na podobieństwo Chrystusa  /224
XXXVIII. Tron łaski  /228
XXXIX. Postscriptum Johna W. O’Malleya, S.J.   /230
Retrospekcja
Ponowne wprowadzenie /237
1. Drugie nadejście Adama /250
2. Nowe nabytki /276
3. Bagatelizujące wyjaśnianie  /299
4. Wahadło ludzkiej natury Chrystusa: interludium teologiczne /315
5. Oto motyw erekcji /329
6. Usuńcie seksualność  /362
7. Próba tekstów /367
8. Dalsze linie oporu /385
9. Ad Bynum /407
10. Epilog: linie zbiegu /437

Bibliografia /441
Bibliografia wykorzystanych polskich tłumaczeń  /446
Spis ilustracji /449
Indeks nazwisk  /463