Rytuały, obrzędy, ceremonie. Antropologiczna konceptualizacja rytuału

Autor: Mateusz Dąsal

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 240

Okładka: miękka

Format: 15,7 cm x 23,5 cm

Pod koniec moich studiów religioznawczych udałem się do Ameryki Środkowej na badania terenowe w celu zebrania materiałów na temat obrzędów religii afrochrześcijańskich.
Od strony naukowej wyprawa okazała się frustrującym fiaskiem. Po powrocie stwierdziłem, że poszukiwany przeze mnie rytuał był moją kreacją, powstałą na podstawie podręczników i własnych oczekiwań, która nie miała nic wspólnego z zastaną rzeczywistością. Dysonans między poszukiwanym doświadczeniem a konceptualizacjami „prawdziwego” rytuału okazał się niemożliwy do pokonania. Ostatecznie rozpocząłem poszukiwania teorii i definicji uwzględniających procesualność rytuału oraz punkt widzenia samych jego uczestników. Moim celem było odnalezienie podejścia, które likwidowałoby konieczność dychotomicznego postrzegania fenomenów kultury na zasadzie ostrej granicy rozdzielającej „autentyczne” rytuały od swoistej sfery „nie-rytuałów” lub „jakby rytuałów”. Zamiast empirycznych badań zachowań rytualnych, rozpocząłem intensywne zmagania z kwestiami metodologicznymi, strategiami definicyjnymi i kategoryzacjami. Efektem tej teoretycznej batalii jest niniejsza praca, w założeniu mająca dostarczyć użyteczne narzędzie do komparatystycznych badań rytuałów, zarówno w obrębie jednej kultury, jak i w ujęciu międzykulturowym.

(Mateusz Dąsal)

Spis treści:

Wstęp /9

1. Problematyka stanu badań kategorii rytuału /14

1.1. Problem terminologiczny /15
1.2. Kwestie terminologii w literaturze /15
1.3. Rytuał kontra rytuały "dookreślone" /17
1.4. Rytuały i religie /18
1.5. Rytuał - byt sui generis czy mechanizm /22
1.6. Rytuał bez znaczenia - pełen znaczeń /25
1.7. Postmodernistyczna, postkolonialna i "postnaukowa" krytyka rytuału /26
1.8. Czy tylko niezgoda? /28

2. Definicje zbyt szerokie i zbyt wąskie /30

2.1. Definicja Victora Turnera jako przykład obu typów /30
2.2. Przykład definicji wąskiej /32
2.3. Definicje szerokie /33
2.4. Ślepy zaułek definiowania /34

3. Spektrum rytuału /36

3.1. Rodzaje działań rytualnych Catherine Bell /36
3.2. Tryby rytualnej wrażliwości Ronalda Grimesa /38

3.2.1. Rytualizacja /39
3.2.2. Decorum /39
3.2.3. Ceremonia /40
3.2.4. Magia /40
3.2.5. Liturgia /41
3.2.6. Celebracja /42

3.3. Oblicza rytualizacji: rytualizacje, rytualizowanie, rytualność, "zachowane zachowanie" /44

3.3.1. Etologiczne podejście do rytualizacji /44
3.3.2. Rytualizacja i rytualizowanie w pracach Ronalda Grimesa /46
3.3.3. Rytualizacja w pracach Catherine Bell /49
3.3.4. Performanse i "zachowane zachowanie" Richarda Schechnera /50
3.3.5. Wartość teorii związanych z rytualizacją - pozytywy /51
3.3.6. Wartość teorii związanych z rytualizacją - negatywy /54
3.3.7. Zawężenie tematu /56

4. Rytuał w świecie widowisk /59

4.1. Antropologia widowisk /59
4.2. Milton Singer i widowiska kulturowe /61
4.3. Cliffors Geertz i systemy symboliczne /62
4.4. Erving Goffman i rytuał interakcyjny /64