Rozwój gospodarczy miast portowych pruskich prowincji nadbałtyckich w latach 1808-1914

Autor: Edward Włodarczyk

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 301

Okładka: twarda

Format: 17,5 x 24,5 cm

Seria: Historiografia Pomorska

"W pracy uwzględniono trzy cezury wewnętrzne, odpowiadające ogólnie przyjętej periodyzacji. Analiza materiału faktograficznego skłania do postawienia pierwszej cezury na lata 1834/1838. Akceptując tę datę należy podkreślić, iż istotne zmiany strukturalne w życiu gospodarczym miast portowych rozpoczęły się w latach trzydziestych XIX w. Przeobrażenia do połowy lat trzydziestych miały najczęściej charakter formalnoprawny i wynikały ze specyfiki zmian kapitalistycznych w państwie pruskim. Na początku lat trzydziestych osiągnięto poziom konsumpcji sprzed wojen i może stanowić on punkt wyjścia do analizy dalszych przeobrażeń (...).

Kolejną cezurę wyznacza rok 1870, zamykający okres rozbicia politycznego i częściowo gospodarczego ziem niemieckich. Datę przełomową stanowi także rok 1894. Wiąże się z nim zakończenie kolejnego kryzysu światowego i nowe przeobrażenia  w gospodarce kapitalistycznej wkraczającej w monopolizm (...)"

(fragmenty Wstępu)

Spis treści:

E. Włodarczyk - Historyk, Mentor, Sternik nazwy akademickiej, Przyjaciel (W. Stępiński)  /XI

Prof. dr. hab. Edward Włodarczyk - bibliografia publikacji (zestawiła A. Szudarek)  /XLI

Prof. dr. hab. Edward Włodarczyk - wypromowani doktorzy (zestawił D. K. Chojecki)  /LIX

Uwagi redakcyjne  /LX

Wstęp  /1

1. Cel i zakres pracy  /1

2. Podstawa źródłowa  /7

3. Stan badań  /11

Rozdział I. Następstwa pruskich reform dla gospodarki miast portowych  i kryzys gospodarczy (1808-1834/1838)  /17

1. Reformy samorządowe i gospodarcze  /17

2. Warunki rozwoju gospodarczego miast portowych  /26

2.1. Nowa organizacja korporacji kupieckiej  /26

2.2. Miasta nadbałtyckie Prus wobec polityki handlowej Prus  /29

3. Załamanie gospodarcze w miastach portowych  /35

3.1. Położenie ekonomiczne zaplecza portów  /35

3.2. Handel morski miast portowych w okresie kryzysu  /38

3.3. Kryzys żeglugi morskiej  /50

3.4. Warunki rozwoju produkcji przemysłowej  /54

4. Konkluzje  /55

Rozdział II. Przełamanie stagnacji gospodarczej i narastanie przekształceń kapitalistycznych w życiu gospodarczym miast portowych w latach 1834/1838 - 1870  /57

1. Warunki przemian  /57

1.1. Tło okresu  /57

1.2. Przemiany gospodarcze na bezpośrednim zapleczu portów  /58

1.3. Przemiany demograficzne  /61

1.4. Rola państwa, burżuazji i kapitału finansowego w inspirowaniu przemian  /67

1.5. Miasta portowe wobec rozwoju kolejnictwa  /78

1.6. Rola żeglugi śródlądowej w rozwoju miast portowych  /82

2. Zmiany w żegludze bałtyckiej i handlu morskim  /83

2.1. Inwestycje portowe  /83

2.2. Handel morski portów bałtyckich  /86

2.3. Zmiany w żegludze bałtyckiej  /95

3. Miasta portowe jako ośrodki produkcji przemysłowej  /105

3.1. Warunki rozwoju przemysłu  /105

3.2. Przemysł rolno-spożywczy  /106

3.3. Przemysł metalowo-maszynowy  /109

3.4. Przemysł chemiczno-cementowy  /112

3.5. Przemysł tytoniowy  /113

3.6. Stopień upowszechnienia napędu mechanicznego  /114

4. Rzemiosło  /115

5. Przemiany w strukturze zatrudnienia  /117

6. Konkluzje  /119

Rozdział III. Przemiany w życiu gospodarczym nadbałtyckich miast portowych po zjednoczeniu Rzeszy i w dobie protekcyjnej polityki celnej (1871-1894)  /121

1. Warunki przemian  /121

1.1. Tło okresu  /121

1.2. Przemiany demograficzne  /123

1.3. Rola państwa i burżuazji w procesie przemian  /125

1.4. Rola banków  /131

1.5. Rozwój połączeń kolejowych  133

1.6. Miasta portowe wobec rozwoju żeglugi śródlądowej  /136

2. Zmiany w żegludze i handlu morskim  /141

2.1. Inwestycje portowe  /141

2.2. Armatorzy bałtyccy wobec przemian w żegludze morskiej  /143

2.3. Rozwój handlu morskiego  /151

3. Miasta portowe jako ośrodki produkcji przemysłowej  /163

3.1. Warunki rozwoju  /163

3.2. Przemysł stoczniowy i maszynowy  /166

3.3. Przemysł chemiczny i cementowy  /173

3.4. Przemysł rolno-spożywczy  /176

3.5. Przemysł drzewny i papierniczy  /180

3.6. Przemysł tytoniowy, konfekcyjny i lniarski  /181

4. Struktura zatrudnienia  /183

5. Konkluzje  /186

Rozdział IV. Życie gospodarcze nadbałtyckich miast portowych w latach 1895-1914  /187

1. Warunki przemian  /187

1.1. Tło procesu  /187

1.2. Przemiany demograficzne   /188

1.3. Burżuazja wobec nowych koncepcji rozwoju gospodarczego  /194

1.4. Banki  /199

1.5. Zabiegi burżuazji o rozwój połączeń komunikacyjnych z zapleczem  /202

2. Rozwój handlu i żeglugi  /207

2.1. Inwestycje portowe  /107

2.2. Przemiany w żegludze morskiej  /212

2.3. Rozwój handlu morskiego  /219

3. Miasta portowe jako ośrodki produkcji przemysłowej  /237

3.1. Plan industrializacji G. Gosslera  /237

3.2. Przemysł metalowo-maszynowy  /242

3.3. Przemysł chemiczny i cementowy  /254

3.4. Przemysł rolno-spożywczy  /254

3.5. Przemysł drzewny i papierniczy  /262

3.6. Przemysł tytoniowy i konfekcyjny  /265

4. Przemiany w strukturze zatrudnienia  /266

5. Konkluzje  /268

Zakończenie  /271

Bibliografia  /277

Stosowane skróty  /295

Zusammenfassung  /297

3. Miasta